GEOMETRİK DÖNEM(İ.A.M.)

Bu bölümde İzmir Arkeoloji Müzesi(İ.A.M.) Ekrem Akurgal Seramik Salonunun Geometrik bölümünü müzeden elde ettiğimiz bilgilerle tanıtmaya çalışacağız.

GEOMETRİK DÖNEM

1.) PROTOGEOMETRİK DÖNEM(M.Ö. 1025-900)

"M.Ö. 1025 yıllarında başlayan Protogeometrik dönem, Yunan sanatının ilk anıtsal başarısı plarak nitelendirilebilir. Myken sanatından geometrik sanata doğru olan gelişim zamanla ve kendi içinde bir devamlılıkla olmuştur.

Protogeometrik dönem seramikleri üzerinde izlediğimiz başlıca bezeme unsurları; merkezlerinde nokta veya kum saati motifleri yer alan pergel veya çok uçlu fırça ile çizilen tam veya yarım dairelerdir.

Dönem sonuna doğru bu elemanlara meander motifi de katılmıştır. Protogeometrik dönem sanatı tam anlamıyla soyut bir stildir. Gerçekten de Geometrik dönem tümüyle incelendiğinde kuralcı bir sistemin uygulandığı görülmektedir.

Attika'da başlayan bu stil, Ege dünyasında, Argolis, Korinth, Lakonia, Ege adaları ve Batı Anadolu'da farklı biçimlerde uygulanmıştır.

Batı Anadolu'da ele geçen örnekler, Smyrna, Miletos(Balat), Klazomenai(Urla), Teos, İasos(Güllük) gibi merkezlerde bulunmuştur. Attika stilini takip eden bu örnekler daha çok Protogeometrik dönemin geç evresine aittir."

Geometrik Dönem

2.) GEOMETRİK DÖNEM (M.Ö. 900-700)

"Geometrik Dönem sonuna kadar sanattaki tüm gelişmeler, Protogeometrik Dönem'de de görüldüğü gibi yine Attika'yı takip etmişlerdir. Buna rağmen Doğu Yunan ekolleri Attika tarafından ortaya konan bu dönem stilin ana prensiplerini yeteri kadar kavrayabilmiştir.

Hiç bir seramik stili geometrik stil kadar bezemeyi vazo formuna uygulamada başarılı değildir. Bu ise oldukça dikkatli bir planlama ile oluşturulmuştur. İçi taralı üçgenler, kum saati motifleri, baklava motifleri, dama motifleri, içi taralı meander, zig zag çizgiler veya dalgalı çizgi grupları önde gelen bezeme elemanlardır. Bir zaman sonra ise geyik, keçi, kuş gibi hayvan ve insan motifleri vazo bezemelerinde yerlerini alırlar Batı Anadolu merkezlerindeki seramik okulları M.Ö. 7. yüzyıl ortalarına kadar Geometrik dönem stilini devam ettirmişlerdir. Bu döneme ait mezar ve yerleşmelerle bağlantılı stratigrafik tabakalar Smyrna, Miletos, Klazomenai, Teos ve İasos'da bulunmuştur.

Geometrik dönem kendi içinde Erken, Orta ve Geç olarak üç safhada incelenir. Müzemizdeki Geometrik Dönem buluntularının büyük çoğunluğu Geç Geometrik(M.Ö. 725-700) döneme aittirler. Çoğunlukla İasos Kentindeki nekropolisden ele geçen eserler üzerinde genellikle band bezemesi vardır. Teşhir edilen örnekler arasında Bayraklı höyüğünde bulunan situla ve krater ile Teos'da kremasyon mezarda ele geçen yüksek ayaklı krater dönemin karakteristik bezeme elemanlarını taşırlar.

M.Ö. 8. yüzyıl Yunan sanatında rönesansın başladığı dönemdir. Bu dönemde, kent devletlerinin kuruluşu tamamlanmış, deniz aşırı ülkelerle ilişkiler başlamıştır. Kültür, sanat ve din alanında birlik sağlanmış, zenginlik ve buna bağlı olarak nüfus artmıştır. Güney İtalya ve Sicilya'da yeni koloniler ile Suriye ve Doğu Akdeniz kıyılarında Al Mina gibi ticaret merkezlerinin kuruluşu, Yunan sanatındaki gelişimi hızlandırmış ve vazo sanatında Geometrik stilin dışında başka ekollerin de varlığı fark edilmiştir. Sonuçta ise, seramik sanatı yeni bir değişim süreci içine girmiş ve M.Ö. 8. yüzyılın ortasında insan figürleri ve anlatımlı sahneler vazo sanatına girmiştir.

Geometrik dönemin bitimine doğru tek renge dayalı vazo dekorasyonu yeni motiflerle daha da zenginleşmiştir."

Geometrik Dönem.

FİNCANLAR

"Dönemin karakteristik bezeme motifleri olan içi taralı baklava motifleri, kum saati, iç içe konsantrik daireler ve dalgalı çizgilerde dekore edilmişlerdir. Kaideler alçaktır. Karia üretimi. M.Ö. 725-700 İasos mezar buluntuşarı."

Geometrik Dönem.

OİNOCHOELER

"Ağızları bazı örneklerde üç yapraklı yonca biçimli bazıları ise yuvarlak ve düzdür. Kulpları genelde düz olmasına karşın bazılarında burgulu olarak yapılmışlardır. Dekorasyonları boyun ve gövdede ince kalın bandlarla yapılmıştır. Bir örnekte botunda dalgalı band diğerlerinde ise boyunda zigzag omuzda iç içe konsantrik daire motifi vardır. Karia bölgesi üretimidirler. M.Ö. 725-700 Iasos mezar buluntuları."

Amphoralar

AMPHORALAR

"Boyun ve gövdeleri üzerinde rezerve teknikte band ve fırça ile yapılmış dalgalı çizgi ile dekore edilmişlerdir. Karia üretimi. M.Ö. 725-700 İasos mezar buluntuları."

Geometrik Dönem

Situla-Geç Geometrik Dönem-Smyrna

KARIA IASOS

"Mandalya Körfezinde ufak bir yarımada ile kara kısmında yarımadanın karşısına isabet eden yerdeki İasos, Argoslular tarafından koloni kurulmuş bir şehir olarak bilinmektedir.

Ancak kazı sonuçları kolonisazyondan önce İasos'da Erken Tunç Çağından itibaren yerli Karialı halkın oturduğu ortaya çıkarılmıştır.

İasos agorasının hemen hemen merkezinde açılan geometrik çağ mezarlığında bugüne kadar 100'ün üstünde mezar açılmıştır; bunlar çok çeşitli tipte ve daha çok doğu batı yönündedirler. Mezarlar, üzerileri yassı plaka taşlarla kapatılmış sandıklar, ağzı şist kapaklarla kapalı pitoslar veya amphoralar ile pişmiş toprak lahitlerden oluşmaktadır. Ölü gömme geleneği olarak da doğrudan veya kremasyon(yakma) görülmektedir.

Mezar armağanları arasında Protogeometrik ve Geometrik başlangıç evrelerin özelliği olan tipik çizgi bezekli yonca ağızlı ya da yuvarlak ağızlı Oinochoeler, Skysphoslar, kulplu kaseler görülür."

Geometrik Dönem.

TEOS

"Batı Anadolu'da kurulan 12 İon kentinden birisi olan Teos, Boiotia'daki Orkomenos'dan gelen Minyas halkı tarafından kurulmuştur. Süratli gelişimi yüzünden koloni tesis eden ve göçmen gönderen bir yer şeklinde görülür. Bu konumu ile M.Ö. 600 yıllarında İonia'nın politik merkezi olması dahi önerilmiştir. Önceleri Kolophon ile birlikte bölgenin en zengin şehirlerinden biri olan Teos, aynı zamanda şairlerinde toplandıkları, barındıkları yerdi. Geç Hellenistik Devirde ve özellikle M.Ö 200 yılı civarında şehrin dramatik ve müzikal sanatların merkezi durumuna geldiğini görüyoruz. Kentin baş tanrısı Dionyzos'a gösterilen büyük ilgi, bu tanrı adına yapılan görkemli Tapınak ve şenlikler burada bir sanatçılar loncasının oluşmasını sağlamıştır.

1920'li yıllarda İngiliz ve Fransız arkeologlarca başlatılan kısa süreli araştırma ve kazılar, daha sonra belli aralıklarla Türk arkeologlarca sürdürülmüştür.

1995 ve 1996 yıllarında İzmir Arkeoloji Müzesince yapılan bazı kazı çalışmalarında ele geçen buluntular gerek sanatsal ve gerekse Arkeolojik açıdan önemlidirler.

Sığacık mahallesinde bulunan Kremasyon Mezar hediyeleri Teos'dan günümüze kadar elde olunan Geometrik Dönem eserleri arasında ön plana çıkmış ve kentin bu dönemine ışık tutmuştur."

Geometrik Dönem

KUŞLU KASELER

"Geometrik Dönemin soyut çizgisel bezeme anlayışının fark edilerek figürlü bezemeye geçişin temsilcileridir. Kulplar arasında bu gruba adını veren kuş figürleri yer almaktadır. Korinth üretim. M.Ö. 725-700 İasos mezar buluntuları."