Ortodoks Karamanlılar üzerine yayınlanmış olan kitapların ufak bir tanıtımını yapmaya çalıştım. Umarım faydalı olur. Konu üzerine okuma yapmak isteyenler ilk önce Evangelia Balta'yı okumalıdır. Evangelia Balta'nın dili gerçi sadedir ama daha sade/kolay bir kitap okumak isterseniz Gazanfer İbar'ın kitabını okumanızı tavsiye ederim. İstek ve yorumlarınız için bana yazabilirsiniz.
Yasin Çetin
yasin.etin@yahoo.com
1. EVANGELİA BALTA-GERÇİ RUM İSEK DE, RUMCA BİLMEZ TÜRKÇE SÖYLERİZ
Karamanlılar ve Karamanlıca üzerine yapılmış en ciddi çalışma olduğunu düşündüğümüz Evangelia Balta’nın makalelerinin toplandığı “Gerçi Rum İsek De, Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz” üst başlığı ile yayınlanmış olan kitaptır. Bu kitapta Karamanlıların kimlik sorunu üzerine değinilmiştir. Karamanlılar konusu yanında Karamanlıca yayın yapılmış süreli yayınlar ve kitaplar ele alınmıştır. Osmanlıca, Karamanlıca ve Ermeni Harfli Türkçe kullanımların karşılaştırılmalı olarak çalışılması gerektiğine özellikle vurgu yapılmıştır.
pdf isteyenler: yasin.etin@yahoo.com adresine mesaj atarak isteyebilirler.
2. GAZANFER İBAR-ANADOLULU HEMŞEHRİLERİMİZ
Bir koleksiyoncu olan Gazanfer İbar’ın 2012’de 2. baskısını yapan “Anadolulu Hemşehrilerimiz Karamanlılar ve Yunan Harfli Türkçe” kitabı Karamanlıca materyaller açısından güzel bir çalışmadır. Karamanlıca ders kitabı, kitap, süreli yayın, salname, ruzname, takvim, tüzük, çek, senet, fatura, kartvizit, mühür, reklam, kullanma kılavuzu, piyango bileti, para, pul, şarkı, poster, ölüm ilanı, mezar taşı, el yazıları örneklerle kitapta verilmiştir. Karamanlılar bölümünde bir değerlendirme yapılmıştır. Konu hakkında güzel hazırlanmış bir kitaptır. Kültür üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. Genel bir bilgi almak isteyenler için ideal bir çalışmadır.
3. YONCA ANZERLİOĞLU-KARAMANLI ORTODOKS TÜRKLER
2013 yılında yayınlanmış olan Yonca Anzeroğlu’nun “Karamanlı Ortodoks Türkler ” kitabı Bizans ile ilişkisi olan Türkler ve Ortodoks Türkler hakkında bölüm ile başlar. İkinci bölüm ise Karamanlı Ortodoks Türkler başlığını ve konusunu içerir. Karamanlıların Türk olduğunu iddia eden bu eser Türkiye’de kaynak olarak makalelerde gösterilmektedir. Üçüncü bölüm ise Karamanlıların Milli Mücadele dönemi ve sonrasındaki konumunu ele almaktadır. Eser özellikle mülakatlar açısından önemlidir.
İsminden de anlaşılacağı gibi Ortodoks Karamanlıların "Türk" olduğunu kanıtlamak üzerine hazırlanmış bir kitaptır. Türkiye'deki anlayışı gözler önüne seren bir eserdir. Türkiye'de Ortodoks Karamanlıların "Türk" olduğu üzerine yapılan açıklamaların ikna edici olmadığını-hem kişisel olarak hem akademik olarak- düşünüyorum.
4. KAPADOKYA'NIN TARİHİ KENTLERİ: GELVERİ'DEN NEA KARVALİ'YE
Kaplanis A. Iosifidis ve Orhan Ozdil’in hazırladığı “ Kapadokya’nın Tarihi Kentleri: Gelveri’den Nea Karvali’ye ” isimli çalışma Osmanlıca, Karamanlıca ve Yunanca kaynakların derlendiği bir kitaptır. Kaynaklar dışında içinde yerleşim yerlerinin, kiliselerin, mağaraların ve Karamanlı insanlara ait fotoğrafların yer aldığını görüyoruz. Bu gibi çalışmaların artmalar araştırmacıların işini kolaylaştırdığı için teşvik edilmelidir.
Bir kısmını taramıştım, bu pdfleri sadece araştırma yapmakta olanlara gönderebilirim. Araştırma için kullanacak olanlar yasin.etin@yahoo.com adresine yazabilirler.
5. NİKOLAS THEOLOGİDİSİ SOULLİDİS- TARİH-İ OSMANİ-1874
1874 tarihli Nikolaos Theologidis Soullidis’in “Tarih-i Osmani ” kitabı H. Veli Aydın tarafından hazırlanarak “Bir Karamanlıca Osmanlı Tarihi: Tarih-i Osmani ” olarak 2014 tarihinde basılmıştır. Kitapta yazarın hayatını tanıtan bir bölümden sonra Karamanlılar ve Karamanlıca içinde bir bölüm ayrılmıştır. Tanzimat dönemi tarih yazıcılığı bölümünden sonra Tarihi Osmani kitabının değerlendirildiği bölüm gelir. Kitabın en sonunda da Tarihi Osmani kitabının çevirisi verilmiştir. Osmanlı Tarihi üzerine yazılan bu kitap ilgi çekicidir.
7. İOANNİS KALFOĞLU- KÜÇÜK ASYA KITASININ TARİHİ COĞRAFYASI-1899
1899 yılında İstanbul’da yayınlanmış olan ‘Mikra Asia Kıtasının Tarihiye Coğrafyası’ Karamanlıca yazımdan günümüz Türkçesine Özge Özgür tarafından hazırlanarak “Küçük Asya Kıtasının Tarihi Coğrafyası” ismi ile 2013 yılında yayımlanmıştır. Bu kaynak eser bize Ortodoks nüfusu ile ilgili geniş bir fikir verse bile Karamanlıların nüfusu hakkında çok az bilgi çıkarılabilmektedir. Onun yanında ‘Anadoluluyuz’ düşüncesini yansıtması açısından önemlidir. Her iki kaynak(diğeri Nevşehir Salnamesi) eserin arkasında bulunan kitabın kimler tarafından alındığı belirtilen alan Karamanlılar hakkında geniş bilgi sunmaktadır.
“Bizler Anadoluluyuz, vatanımız da Anadolu yani Küçük Asya’dır. İnsaoğlunun ilk yerleştiği memleket, medeniyetin ilk olarak ilerlediği ülke, ünlü ve savaşçı milletleri yetiştiren toprak, Hıristiyanlığın duyurulduğu ilk yer, her tarafı denizler, güzel ve manzaralı yerler ve hoş sular ile dolu yarımada olan Küçük Asya; işte bu kıta bizim vatanımızdır. Yabancılar gözünde şereflidir, eski eserleri herkesçe bilinir ve ünlüdür. En büyük bilginleri, en ulu azizleri, Doğu Ortodoks Kilisemizin en bilgili din adamlarını, eski zamanın büyük genarallerini, şairlerini, hekimlerini, tarihçilerini, bazı hükümdarları, kısacası en bilinen ve ünlü kimseleri işte bu Anadolu yetiştirmiştir. Dünyanın ilk savaşları burada olmuş, ilim buradan dağılmış, medeniyet buradan doğmuştur. Ekümenik konsillerin çoğu burada yapılmış, Hıristiyanlık, Anadolu ve Kiliseleri vasıtasıyla cihana dağılmıştır. Azizlerimizin çoğu Anadoluludur ve Asya’nın en hoş, pek verimli, çok güzel ve en şirin yeri Anadolu’dur.”
"Homeros, Herodotos, Amasyalı Strabon, Bergamalı Galinos, İzmirli Vion, Klazomenai’lı filozof Anaksagoras ve Vion, Tyana’lı Apollonios, Sinoplu filozof Diogenis, Kayserili Büyük Basileios, Arethas, Areteos ve Gregorios Theologos, Nyssa’lı Gregorios, tarihçi Pavsanias, Karadeniz Ereğlisi’nden Herodotos, Gemlikli Thiramenis, Afyonkarahisarlı Sopatros, Erdekli Gelasios, Pisidialı filozof Themistios, İoannis Hrisostomos, İoannis Damaskinos ve daha nice ünlü kişilerin hemşiresi olmak bizim için şeref değil midir?"
8. KARAMANLICA BİR NEVŞEHİR SALNAMESİ 1914
1914 yılında kaleme alınmış olan ‘Nevşehir Salnamesi ’ transkripsiyonu Adem Özer ve Oğuz Özdem tarafından gerçekleştirilerek “Karamanlıca Bir Eser Nevşehir Salnamesi 1914” olarak 2013 yılında yayınlanmıştır. Bir kaynak eser olan salname bize ilginç bilgiler sunar. Hikâyeler, mektuplar, şakalar, atasözleri, şiirler, biyografi, kent tarihleri, seyahat yazısı, düşünürlerle ilgili bilgiler, ahlaki yazılar gibi geniş bir yazı bütünü oluşturmaktadır. Karamanlıların yaşamı ile ilgili bilgiler çıkarmak mümkündür. Düşünce dünyalarını yansıtması açısından önemlidir. Kadına ve çocuğa bakış açıları ile ilgili zengin bilgiler içermektedir.
“Ben yalnız şu seyahatde başıma gelen ve bütün ömrümde unutamayacağım gayet acınaklı ve ibret bir hadiseden bahs edeceğm. Seyahatimin ikinci günü idi. Konia bir bir istasyon’dan haraeket edereken, şimendiferin arkasında süslü bir vagon gördük ve biraz sonra bunun o civarda yeni yapılan bir Türk mektebinin eykanasından Konia’ya geri dönerken Vali bey ile mahiyetinin olduğunu öğrendik. Vali bey ile görüşmekden pek çok fikir edineceğime emin olarak konuşmayı talep ettim ve başardım. İki saat kadar devam eden konuşmamızda, vilayetin ticareti, ziraati ve geleceğine dair pek çok konu geçti. Vali Bey bir aralık, vilayetin kalkınması için düşüncelerini bana anlatırken:
Buranın ahalisi dedi, gererek İslam Türkleri olsun gerek Hristian Türkleri, çalışkan ve kanaatkardırlar. Kendi işlerinden başka hiç bir şey ile uğraşmazlar. Böyle ahali ile her şey yapılabilir. Vali bey’in sözünü kesmeye mecbur oldum ve bu Hristian Türklerin kim olduğunu sordum. Vilayetin
Hristian ahalisidir, dedi.
Ben:
Efendim af edersiniz bunda bir yanlışlığınız var. Bu ahali Türk değildir, Rumdur. Ben de
vilayetin Hristianlarındanım. Lakin Türk değil Rum’um.
Vali:
Buranın ahalisini mezhepden başka bir şey ayırmaz. Gerek Hristian gerek islamın ana dili
Türkçe’dir. Kıyafetleri, fikirleri Türk gibidir. Şarkıları Türkçedir. Ahalinin maddi ve manevi
her bir tezahürlerinde Türklüğün ruhundan başka hiçbir şey göremezsiniz. Bu Hristianlar
Rum olsa idiler hiç olmazsa ana dilleri Rumca olacak değilmi idi?
Ben:
Efendim bu Hristianlar, vilayetin kadim ve asil ahalisindendir. Bunların tarihi gayet eskidir. Bu tarihin devresi Büyük İskender(İskenderi Kebir) ve onun halefleriyle başlar. Diğer bir devresi ise Bizans(Vuzans) imparatoru Heraklios bu ahali arasında yetişen bir büyük general idi. Düzenlediği ıslahat kanunları ile medeni tarihte büyük bir mevki kazanan Isauroslar keza bu memleketin asıl evlatlarından idiler. Alparslan ile muharebe eden İmparator Diyojenis Romanos yine bu ahalinin arasından yetişmiştir. Bu ahali Bizans Rumluğunun en önemli bir unsuru idi. Türkler Asia Sugraya pek çok sonra geldiler. Rumlar, bunların hakimiyeti altında dillerini kayb eylediler, lakin mezhep ve milletlerini, tarihde çok az rastlanan sebat ile şimdiye kadar muhafaza eyleyebildiler. Bir de şunu size arz eyleyebilirim ki dillerini kayb eden Rumlar yalnız şehirlerde sakin olanlardır.(Türklerin hakimiyetinden az müteessit olan) birçok köyler dillerini muhafaza edebilmişler.
Vali Bey ile aramızda geçen uzunca tartışmayı buraya aynen nakl etmeyeceğim.[...]
Lisanımızı kayb etmekle bulunduğumuz mevkiden aşağı düşdük, Şimdi mevkilerini muhafaza
edenlerin, bize ‘siz yerde sürünüyorsunuz’ demeleri tabii değil midir?[...]
Vieni Agustos 1913
Dimosthenis Daniilidis”
9. EVANGELİNOS MİSAİLİDİS- TEMAŞA-İ DÜNYAVE CEFAKÂR-U CEFAKEŞ-1870
1839 yılında Yunanca yayınlanan G. Palaiologos’un O Polypatis(Cafekaş) adlı romanın Karamanlıca adaptasyonu olan Temaşai Dünya(1870) Karamanlılar arasında meşhurdur. Karamanlıca yayın konusundan E. Misilidis’in en önemli isimlerden birisidir.73 Temaşai Dünya’nın ilk Türkçe roman olduğu iddia edilmişse de bu hatadan dönülmüştür. Gazanfer İbar bu konu hakkında bize bilgi sunmaktadır: “Bilinen ilk Arap harfli Türkçe romandan daha önce basılmış olmasına rağmen, bu kitabın ilk Türk romanı olarak kabul edilip edilemeyeceği tartışılmıştır. İlk Türk roman kabul edilen Şemsettin Sami’nin Taaşşukı Talat ve Fitnat’ı 1872 yılında basılmıştır. Ancak Temaşai Dünya’dan 20 yıl önce basılmış Ermeni harfli Türkçe telif romanlar vardır. Örneğin Hovsep Vartan Paşa’nın Akabi
Hikayesi(Konstantiniye, Mühendisoğlu Matbaası, 1851) ve Boşboğaz Bir Adam, Lafazanlık ile Husule Gelen Muhtasar Risalesi(Konstantiniye, Mühendis Ohannes Tabhanesi, 1852) ve Hovannes Balıkçıyan’ın Karnig, Gülünya ve Dikran’ın Dehşetli Vefatları Hikayesi(İstanbul, Minasyan Basmahanesi, 1863) en eskilerinden üçüdür. ”
Hikayesi(Konstantiniye, Mühendisoğlu Matbaası, 1851) ve Boşboğaz Bir Adam, Lafazanlık ile Husule Gelen Muhtasar Risalesi(Konstantiniye, Mühendis Ohannes Tabhanesi, 1852) ve Hovannes Balıkçıyan’ın Karnig, Gülünya ve Dikran’ın Dehşetli Vefatları Hikayesi(İstanbul, Minasyan Basmahanesi, 1863) en eskilerinden üçüdür. ”
10. MUHACİRNAME
"Nüfus Mübadelesini takip eden 1924-27 yılları arasında Atina'da Yunan harfli Türkçe (Karamanlıca) olarak yayımlanan Muhacir Sedası gazetesinden alınan bu şiirler kadim Anadolu Ortodokslarının gurbette, yeni 'vatan'ınında tecrübe ettiği yoksulluk, çaresizlik ve hasretin berrak bir anlatımı ve derbeder mübadillerin yanyana ve kaderdaşlıkla birbirlerine tutunma çabasının tecessümüdür. Bu şiirler aynı zamanda Türkçe Halk Edebiyatının bugüne dek görmezden gelinen bir kolunu, tabir caizse kayıp bir halkasını teşkil eder. Türkiye Cumhuriyeti Liyakat Nişanı sahibi Tarihçi Evangelia Balta'dan çok konuşulacak bir derleme: Muhacirnâme."
11. FOTİ BENLİSOY- STEFO BENLİSOY- 'HRİSTİYAN TÜRKLER' VE PAPA EFTİM
Çok yakın bir tarihte(Ekim 2016'da) yayınlanan bu kitap, Ortodoks Karamanlıların yakın tarihleri(özellikle savaş yılları ve mübadele dönemine) ışık tuttuğunu tahmin ediyorum. Bu aralar bu kitabı inceleyeceğim.
İçindekiler
Giriş
Birinci Kısım
Kâbus yahut Mit: Papa Eftim Efendi
Türk Ortodoksluğunun İnşası
Nüfus Mübadelesi ve 'Eksodus'
İkinci Kısım
"Anatolluları Dalmış Oldukları Uykudan Uyandırma": Anadolu Ortodoksları ve Yunan Milli Cemaati
'Hristiyan Türkler'
Laiklik ve Gayrimüslim Türkler: Gagavuz Vakası
Sonsöz
Kaynakça
12. FARUK ÇOLAK- KARAMANLICA HALK HİKAYELERİ
Bu kitap dört Karamanlıca hikayenin incelenmesinden oluşmaktadır; Âşık Garip Hikâyesi, Şah İsmail Hikâyesi, Köroğlu, Teyyarzâde. Metinler Latin alfabesine aktarılmıştır. Hikâyelerle ilgilenenler varsa, yararlı bir eser olacaktır.
13. NEVŞEHİR MEKTEPLERİ 1820-1920
Karamanlıca olan eseri Adem Öğer ve Oğuz Özdem günümüz Türkçesine aktarmışlar.
...
Not: "Zincideredeki Ioannis Prodromos Manastırı yahud Moni Flavianon adlı kitap Ioannis Kalfoğlu tarafından kaleme alınmıştır ve beş ciltten oluşur. Daha önceki mesajlarımda da sözünü ettiğim gibi derneğimiz tarafından çevirisi ve sadeleştirilmesi akademik kurallara sadık kalacak biçimde yapılmış olup, Küçük Asya Araştırmaları Merkezi ile ortak basım yapılacaktır. Kitap pek yakında araştırmacıların hizmetine sunulmuş olacak. Saygılar..." (Selma Kara)
BONUS: SİLLE
Konya'nın Sille ilçesi Ortodoks Karamanlıların yaşadığı önemli yerleşimlerdendir. Sille'de bulunan kilisenin kitabesi de en çok bilinen Karamanlıca örneklerinden biridir.
Yerel tarih çalışması örneği olan Barış Sarıköse’nin 2009 yılında basılan “Sille” başlıklı kitabında Hitit döneminden başlayarak ve Selçukluların hâkimiyeti hakkında kısa bilgi verildikten sonra Çalışmanın asıl araştırdığı Fatih’ten sonra Osmanlı dönemine geçilmiştir. Sille’nin tarihçesi, fiziki ve demografik yapısı, askeri ve idari yapısı, idari ve kültürel yapısı, ekonomik yapısı, sosyal hayatı, kültürel yapısı başlıklar şekilde ele alınmıştır. Çalışma Şeriye Sicilleri, Osmanlıca arşiv belgeleri, Konya Vilayet Salnameleri, Konya Halkevi Dergisi, Yeni Meram ve Yeni Konya Gazeteleri yanında alan çalışması ve mülakatlar ile yapılmıştır. Sille’nin nüfusu hakkında bilgi vermesi, Gayrimüslim Mahallerini ve Gayrimüslim göçlerini vermesi, Hristiyan mimarisi hakkında verdiği bilgiler, Gayrimüslim aile yapısı, kurulan vakıflar hakkında bilgi verilmesi gibi nedenlerle önemlidir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder