ORTODOKS KARAMANLILARIN YAŞADIKLARI YERLER

Ortodoks Karamanlılar; Hristiyan olan, Türkçe konuşan ama Türkçe'yi Yunan harfleri ile yazan kendine özgü bir halktır. Kendilerini Anadolulu(kasıt Küçük Asya bölgesidir) tanımlayan bu insanlar yoğunlukta İç Anadolu civarında yaşamışlar ve mübadele ile de Yunanistan'a gönderilmişlerdir. Bu yazıda "Küçük Asya Araştırmaları Merkezi Göç: Rumlar'ın Anadolu'dan Mecburi Ayrılışı(1919-1923), (Derleme ve Çeviri: Hekül Milas), İletişim Yayınları, İstanbul 2014." kitabına dayanarak hazırlanmıştır. Kitap aslında Küçük Asya Araştırma Merkezi'nin 1960'lı yıllarda yaptığı Mübadeleler ile yapılan sözlü tarih metinlerini aktarmaktadır. Bölge bölge olarak ayrılan sözlü tarihlerden önce yerleşim yeri ile ilgili bilgiler verilmektedir. Bu verileri burada aktaracağız.

İONYA

ERİTRA BÖLGESİ

Sazaki Köyü(Sancak): İzmir'in 70 km., Urla'nın 47 km. kuzeybatısındadır. Sazaki'nin nüfusu 500 Türkçe konuşan Rum'dan oluşuyordu(Kitapta Rum ibaresi kullanıldığı için aynen kullanıyoruz. Bu bilgi aslında Ortodoks Karamanlıları işaret etmektedir). Köy dinsel açıdan Krini(Çeşme) Metropollüğü'ne bağlıydı.

EOLYA

MANİSA BÖLGESİ

Horozköy: Manisa'nın 3,5 km. kuzeybatısında, İzmir'inse 32 km. kuzeydoğusunda bulunur. Horozköy kasabasında, anadili Türkçe olan 4500 Rum yaşardı.

MİSİA

BİGA BÖLGESİ

Biga'nın 1922'den önce 10.000 nüfusu vardı. (Bu nüfusun 2.500'ünü Rumlar, geri kalanını Türkler ve çok az sayıdaki bir bölümünü ise Ermenilerle Yahudiler oluşturuyordu.) Kaza statüsündeki Biga bağımsız konumdaki Çanakkale sancağına bağlıydı. Çevre köyler gibi Biga'daki Rum nüfusun da anadili Türkçeydi. Biga dinsel açıdan Lapseki ve Çanakkale Metropollüğü'ne bağlıydı.

BALIKESİR BÖLGESİ

Balıkesir: Balukesir ya da Balikeser (Türkçesi Balıkesir) Edremit'in 74 km. doğusunda, İzmir'inse 184 km. kuzeydoğusunda bulunur. Antik dönemdeki adı Adrianu Thiraı'dır. 1922'den önceki nüfusu 36.000'di (Bu nüfusun 2.000'ini Artaki, Bandırma ve İpiros'tan göç etmiş Rumlar, 2.000'ini Ermeniler ve geri kalanınıysa Türkler oluşturuyordu). Anadili Türkçe olan Balıkesir Rumları, dinsel açıdan Kizikos (Kapıdağ) Metropollüğü'ne bağlıydı.  

Mirsini Kapsali'nin tanıklığı bölümünde "Okulumuz kilisenin bahçesindeydi. Okulda Yunanca harfleri öğreniyor, ama konuşmuyorduk. Her yerde; hem evde, hem de dışarda Türkçe konuşuyorduk" bilgisi yer almaktadır. Ortodoks Karamanlılara işaret etmesi açısından önemlidir.

VİTHİNYA

LEFKİ BÖLGESİ

Lefki: Lefki kasabası Büyük Savaş'tan sonra Türkler tarafından Osmanlı olarak adlandırıldı. Felaketten önce 6.000 nüfusu vardı. Nüfusun 800'ünü anadili Türkçe olan Rumlar oluşturuyordu. Lefki Bilecik'in 24 km. kuzey, kuzeydoğusunda, Nikea'nın(İznik) 25 km. doğusunda ve Nikomidya'nın (İzmit) 45 km. güney, güneydoğusunda bulunur. Lefki dinsel açıdan Nikea Metropollüğü'ne bağlıydı.

KERMASTİ BÖLGESİ

Kermasti: 1922'den önce Kermasti 5. nüfuslu, kaza statüsünde küçük bir kentti. Nüfusun 2.000'ini Rumlar oluşturuyordu. Yunanistan'dan son dönemde gelip yöreye yerleşen az sayıdaki Rumlar hariç bölge Rumların Anadili Türkçeydi. Kermasti Bursa'nın 58 km. güneybatısında, Balıkesir'in 68 km. kuzeydoğusunda, Bandırma'nın 50 km. güneydoğusunda ve Kios'un (Gemlik) 77 km. güneybatısındadır. Kent dinsel açıdan Kis Metropollüğü'ne bağlıydı.

Luvati: Bizans'ta Luvati veya Lupadion olarak adlandırılan bölge (Türkçesi Lubat). Bizans'tan kalma kale yıkıntıları üzerine inşa edilmiş bir köy. 1922'den önce köyde 100 kişiyi geçmeyen Rum nüfusu vardı ve anadilleri Türkçe idi. Köyün geri kalan nüfusu 700 kadar Çerkez oluşturuyordu. Kermasti'nin 19 km. kuzeydoğusunda bulunur.

BURSA BÖLGESİ

KÜPLÜ: 5.000 nüfuslu bir kasabadır. Nüfusunun 4.000'ini anadili Türkçe olan Rumlar oluşturuyordu. 6 km. güneydoğusunda bulunan Bilecik kazasına dahildir. Küplü Bursa'nın 80 km. güneydoğusundadır.

KAPADOKYA

AKSARAY-GELVERİ BÖLGESİ

Sivrihisar: Aksaray'ın 35 km., Gelveri'ninse 4 km. güneydoğusundadır. Sivrihisar köyünün 1924'teki nüfusunu Türkçe Konuşan Rumlar oluşturuyordu (132 aile, 456 kişi). Dinsel açıdan Konya'ya Metropollüğü'ne bağlıydı.

KAYSERİ BÖLGESİ

Karacaören(Vereköy): Kayseri'nin 49 km. güney, güneydoğusunda bulunur. 1924'teki nüfusunu 45 Rum ailesi (182 kişi) ve 300 Ermeni oluşturuyordu. Karacaören Rumlarının anadili Türkçe idi. Dinsel açıdan Kayseri Metropollüğü'ne bağlıydı.

FARASA BÖLGESİ

Beşkardaş: Kayseri'nin 56 km. güneydoğusunda bulunur. 1924'teki nüfusunu Rumlar oluştururdu (32 aile,154 kişi). Beşkardaş Rumlarının anadili Türkçe idi. Dinsel açıdan Kayseri Metropollüğü'ne bağlıydı.

LİKAONYA

Poros(Bor): Kasaba Kayseri'nin 121 km. güneybatısında, Niğde'nin 13 km. güneybatısında, Ereğli-Poros dağının bir parçası olan Poros Ovası üzerinde kuruludur. Kasabanın 1924'teki nüfusu Rumlar(316 aile, 1.184 kişi) ve Türklerden meydana geliyordu (6.908 kişi). Rum nüfusun anadili Türkçe idi. Dinsel açıdan Konya Metropollüğü'ne bağlıydı.

FRİGYA

AFYONKARAHİSAR BÖLGESİ

Azize(Demirdağ): Afyon-Karahisar'ın 61km. kuzeydoğusundadır. Yeorgios Medekidis'in tanıklığı bölümünde "Azize'den bizimle beraber gelmeyen Türkçe konuşan Rumlar, Anadolu'nun içlerine, Suriye sınırına kadar sürgün edildiler." ve "Türkçe konuşan Rumlar Selanik, Pire gibi büyük kentlerde kaldı, hayatlarını tüccarlık ve zanaatkarlıktan kazanıyorlardı." atıfları Ortodoks Karamanlılara işaret etmektedir.

KİLİKYA

ADANA BÖLGESİ

Adana: Az sayıda olan yerli Rumlar Türkçe konuşuyordu.

Not: Burada kullanılan Türkçe konuşan Rum ibaresi Ortodoks Karamanlıları ifade etmektedir. Ortodoks Karamanlılar Hıristiyan, Türkçe konuşan ve Türkçe'yi Yunan harfleriyle yazan kendine özgü bir gruptur. Rum veya Türk demek doğru değildir. Onlar Anadolu'nun kadim halklarından biridir. Bu bilgiler Ortodoks Karamanlıların yaşadığı yerleri bize gösterse de biz bununla sınırlı olmadığını biliyoruz. Kitabın amacı Ortodoks Karamanlıların nüfusunu tespit etmek değildir. Mübadillerin anılarını aktarmak amacıyla hazırlanmıştır. Ortodoks Karamanlıların yaşadığı bazı yerlere değinmiş olması Ortodoks Karamanlı Tarihi çalışmaları açısından önemlidir.