Tarihler 1890 tarihinin Kasım ayının ilk gününü gösterdiği zaman İstanbul'da Yunan harfli Türkçe bir süreli yayında "Şah Hazretleri" adıyla bir metin yayınlandı. Çocuklar İçin Aggeliaforos isimli bu süreli yayında yayınlanan metinde, 1890 tarihinde İran'ın ne durumda olduğu anlatılmak istenmiştir. Bunun içinde İran'da Kaçar Hanedanının kurulduğu tarihten, o günün tarihi olan 1890 tarihine kadar kısaca durum anlatılmaya çalışılmıştır. İran'ın önemi anlatılmak istenirken, İran'ın geçmişinin zenginliğine vurgu yapmak ihmal edilmemiştir.
Metne fazla müdahale etmemeye çalıştım ama yine de nadiren müdahale ettim(βελιι αητ τηρ: veliahttır gibi). (v)-parantez içinde v- ve (ve)-parantez içinde ve- eklemeleri ile [] kapalı parantez içinde verilen açıklamalar bana aittir. Metin içerisinde bilmediğiniz diğer kelimeler için Kubbealtı ve Luggat internet sözlüklerinden yardım alabilirsiniz.
 |
| İRAN ŞAHI |
ŞAH HAZRETLERİ
Devlet-i Aliye-i Osmaniye'ye şarken sekiz dokuz yüz mil olan dolayında(?) hududu olan İran Devletinin hükümdarı Nasr-ed-din Şah hazretleri 1829'da tevellüt ve 1848'de tahta cülus eylemiştir. Müşarünileiyh hazretleri geçen asrın sonlarına doğru hükümet sürmeye başlayan Kaçar nam hükümdaran[hükümdarlar] hanedanı mensup dördüncü şahtır. 1628'de büyük Abbas Şah'ın vefatından sonra Acemistan inkıraz bulmakta olup, 1736 senesinde hükümet sürmeye başlayan meşhur Nadir Şah'ın bulduğu muvaffakiyet vaktine değin o halde devam eyledi. Müşarünileiyh ölümü üzerine Acemistan hayli seneler bir nev[tür] hükümetsizlikte kaldı ise de, elhasıl Ağa Muhammed cümle rakiplerine galip gelerek şimdiki hanedanı tesis eyledi. Onun yerine 1797'de biraderzadesi[kardeş oğlu] Feth Ali ve onun yerine dahi kendi torunu ve şimdiki şahın pederi Muhammed geçti.
Şimdiki halde İran devletinin tesiri o derece büyük değil ise de, A(v)ustria, Almanya ve Fransa devletlerinin yekun vüsatı[toplam genişliği] 655,000 murabba' mil iken, yek Acemistan'ın vüsatı 636,000 mildir. Tarihinin parlak olması cihetiyle Yunanistan ile İtalya'dan maada[başka] hiçbir Europa devletinin yarışa çıkamayacağı vasi'[geniş] Acemistan'ın şimdi ancak yedi milyon sekenesi[yerli, sâkinler] vardır. Acemistan'da çok münbit[verimli] vadiler ve Ararat'tan haylice yüksek bir dağ var ise de, üzerinde ahiren vapor işlemeye başlamış olan Karum ırmağından[Karun Irmağı?] maada[başka] seyr u sefere müsait çay yoktur. Acemistan İngiltere ve garbi Europa'nın (ve)sair devletleriyle İran körfezi ve Karum ırmağı ve Rusya ile Bahr-i Hazez[Bahr-i hazer?: Hazar Denizi] vasıtasıyla ahz u ita[alışveriş] eder.
Bu cümle ile beraber, Nasr-ed-din Şah'ın eyam-ı saltanatı[saltanat günleri] muvaffakiyet müddeti add olunabilir. Müşarünileiyh hazretleri ancak bir defa 1856 ve 1857 senelerinde İngiltere ile muharebe eylemiştir. Memleket-i mezkurede biri 1860 ve diğeri daha şedid[şiddetli] olarak 1870 ve 1871 senelerinde iki defa kıtlık olmuştur. İran'ın duyun-ı milliyesi[milli borcu] olmayıp, 60,000 neferden ibaret olan ordunun emr-i muhafazası dahi ahaliye bir ağır yük değildir.
Şah hazretlerinin Europaya biri 1873 ve diğeri 1889'da iki defa ziyareti vuku bulmuştur. Beş oğlu ve 13 kızı olup, Muzaffer-ed-din Mirza nam ve 1853 tarihinde tevellüt etmiş olan ikinci oğlu veliahttır.
Şimdiki halde İran devletinin tesiri o derece büyük değil ise de, A(v)ustria, Almanya ve Fransa devletlerinin yekun vüsatı[toplam genişliği] 655,000 murabba' mil iken, yek Acemistan'ın vüsatı 636,000 mildir. Tarihinin parlak olması cihetiyle Yunanistan ile İtalya'dan maada[başka] hiçbir Europa devletinin yarışa çıkamayacağı vasi'[geniş] Acemistan'ın şimdi ancak yedi milyon sekenesi[yerli, sâkinler] vardır. Acemistan'da çok münbit[verimli] vadiler ve Ararat'tan haylice yüksek bir dağ var ise de, üzerinde ahiren vapor işlemeye başlamış olan Karum ırmağından[Karun Irmağı?] maada[başka] seyr u sefere müsait çay yoktur. Acemistan İngiltere ve garbi Europa'nın (ve)sair devletleriyle İran körfezi ve Karum ırmağı ve Rusya ile Bahr-i Hazez[Bahr-i hazer?: Hazar Denizi] vasıtasıyla ahz u ita[alışveriş] eder.
Bu cümle ile beraber, Nasr-ed-din Şah'ın eyam-ı saltanatı[saltanat günleri] muvaffakiyet müddeti add olunabilir. Müşarünileiyh hazretleri ancak bir defa 1856 ve 1857 senelerinde İngiltere ile muharebe eylemiştir. Memleket-i mezkurede biri 1860 ve diğeri daha şedid[şiddetli] olarak 1870 ve 1871 senelerinde iki defa kıtlık olmuştur. İran'ın duyun-ı milliyesi[milli borcu] olmayıp, 60,000 neferden ibaret olan ordunun emr-i muhafazası dahi ahaliye bir ağır yük değildir.
Şah hazretlerinin Europaya biri 1873 ve diğeri 1889'da iki defa ziyareti vuku bulmuştur. Beş oğlu ve 13 kızı olup, Muzaffer-ed-din Mirza nam ve 1853 tarihinde tevellüt etmiş olan ikinci oğlu veliahttır.
***
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder