"Paskalya Adası" yazısı, Yunan harfli Türkçe süreli yayın olan Çocuklar için Angeliaforos'un 1 Haziran 1889 tarihli sayısında yayınlanmıştır.
Yerlilerin adaya Rapuni ve "dünyanın merkezi" anlamına Tepito-ote-Henua derlerdi. Kendilerine ise "hikmet insanları" anlamına gelen tangata rongo-rongo derlerdi. Paskalya ismi ise, Jakob Roggeveen'in 1722 yılının Paskalya günü keşfetmesiyle almıştır. Avrupa'lılar 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar adaya tek tük uğradılar. 1864 tarihinden itibaren Peru'da bulunan madenlerde çalıştırılmak üzere, adanın yarısı köleleştirildi. Bu köleleştirilen insanlar arasında, adanın son yerli kralı Ariki Ngara'nın yer aldığı bilinmektedir. Birkaç ay içerisinde binden fazla insan ölürken, adaya geri gönderilen 15 kişinin grip taşıması ile daha kötü sonuçlar oluştu. 1864 tarihinde Avrupalı ilk misyonerler geldiklerinde adanın nüfusu 111 kişiden oluşuyordu. 1888 tarihinde adanın dörtte üçü, İngiliz yün şirketine kiralanmış, 1954 yılında tekrar Şili'nin egemenliğine girmiştir. 1967 tarihinde yapılan havaalanı sonrası gözde turistik bir mekana dönüşmüştür.(Tekoğlu, 2000, s. 34).
Tekoğlu prehistorik dönemden kalan heykeller hakkında şu bilgileri verir: "Yerlilerin moai adını verdiği bu heykeller, sönmüş Rano Raraku volkanının eteklerine konmuşlardır. Her biri 4 ila 21 metre arasında değişik yüksekliklere sahiptir ve yaklaşık olarak 600 kadarı tespit edilmiştir. Genel olarak erkek cinsindendirler. Kadın olarak ancak birkaç örneğe rastlanmaktadır. 1960'da Amerikalı W. Mulloy ve ekibinin yürüttüğü kazı ve araştırmalarda, heykeller radyokarbon analizine göre 100 yıl pay bırakarak MS 380 yılına tarihlenmiştir." (Tekoğlu, 2000, s. 34).
Adada yazının kullanımı 13. yüzyıla dayanmakla beraber, 19. yüzyılda bu yazıyı okuyacak yerli yoktu. Ancak yerliler arasında 19. yüzyılda ezbere okuyanlar bulunmaktaymış. Günümüze ise sadece 21 tane belge kalmıştır: "1864'de adaya gelen Cizvit Eugene Eyraud, hemen her evden değişik boylarda binlerce ahşap levhalar toplandığını kaydetmektedir. Bunlar, Hıristiyanlaştırma çabalarının sonucu olarak toplatılmış ve yakılmışlardır." (Tekoğlu, 2000, s. 34-35).
Kaynak: Tekoğlu, R., "Paskalya Adası ve Rongo-
 |
| Paskalya Adası |
PASKALYA ADASI
Bahr-i muhit-i kebirde[Büyük Okyanus] Cenubi Au nâ-bedid[kayıp, belirsiz, nâ-bercâ] olmuş bir cinsin emeğidirler. Şimdiki sekenenin[yerlilerin] mezkur putlara dair takım sefihane rivayetleri var ise de, uzun müddetten beri onlara tapınılmamaktadır.
***
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder