DESCARTES'İN YÖNTEMİ VE TARİHE UYARLANMASI

16. yüzyılın sonunda dünyaya gelen Rene Descartes , 17. yüzyılda ortaya koyduğu düşüncelerle Aydınlanma Dönemi için önemli bir isim olmuştu...

21 Şubat 2018 Çarşamba

KONYA SİLLE'DE ORTODOKS 'KARAMANLI'LAR, GAYRİMÜSLİMLER VE GAYRİMÜSLİM GÖÇLERI


Sille’de 1882-1897 yıllarında Karamanlı Yorgi, Karamanlı v. Yorgi adlı gayrimüslimler yaşıyordu. Sille’deki birçok gayrimüslim Türkçe adlar kullanmıştır. Kadın isimlerinde; Nazlı binti Oruç, Döndü ve Mal Hatun binti Köstendil, Şeker, Döndü, Tuti, Kameri, Aslı, Çiçek, Kumru, Güllü, Küpeli, Şems binti Kandil, Şükrüye, Şejer binti Kandil belgelerde sık geçmektedir. Erkek ismi olarak; Murat, Arslan, Bayram v. İsa, Kademl v. Küspeci, Bayram, Eyne, Satı, Farsak, Bostan v. Çiğdem, Bostan v. Gümüş, Sarı, Yağmur, Durmuş, Aslan, Karagöz, Karyağdı, Kademli, Köstendil, Mihail v. Kademli, Kaplan v. Eyne, İskender v. Döğenci, Sava v. Derviş, Oruç v. Menail, Satılmış, Bostan, Kurt, Oruç, Bağdat, Yağlı, Balı, Budak, Sinan, Yahşi, Beğli, Kalender, Telli, Durmuş, Dursun, Karagöz, Karaca, Devlet, Karlı, İskender, Hacı Behram, Tuzlu, Doğan, Reyhan, Gökbaş, Polat oğlu, Sakallı oğlu, Kel Bayram oğlu, Beğli, Çakaltıraş oğlu gibi Türkçe isimler tercih edilmiştir.[1]
1881-1892 yıllarında Konya İdadi Müdürü olduğu sırada Sille’de bir gayrimüslim nikahına davet edilen Ziya Bey, nikah esnasında papazın fasih bir Türkçe ile gelin ve damadı takdis ettiğini söylüyor. Horvath, 1913 yılında Konya’ya geldiğinde yine Türkçe konuşan Hıristiyan Rumların varlığından bahsedip onların Tanrı’ya bile yakarışlarının “Semavi Pederimiz” şeklinde Türkçe olduğunu ifade eder.[2] XIX. yüzyılda Konya merkez, Beyşehir, Bozkır ve Seydişehir mahkeme kayıtlarında Sille’li gayrimüslimler arasında şahitlerin Grek harfleri ile imza attıkları görülür. Mahkemelerde şahitlik yaptıkları gibi bazı dönemlerde tercümanlık da yapmışlardı. Mesela, 1896’da Bozkır mahkemesinde Silleli Tüccar Balı v. Refail Hacı Bal oğlu, Rumca yazılmış bir ferağ senedini Türkçe’ye çevirmiştir. 1906 tarihli bir beldede de Bozkır’da Rumca bir mektubu Bozkır Posta görevlilerinden Lazri oğlu Pasni ile Silleli tüccar Hrilyos oğlu uzun, Türkçe’ye tercüme etmişlerdir.[3] 1922 tarihli kilise kongresine Sille’den de bir temsilci gönderilmiştir. Sille Türk Ortodoks Murahhası olarak Yovanaki, kongrede hazır bulunmuştur. Bu kongre sonrası Türk Ortodoks Kilisesi’nin kurulduğu ilan edilmiştir. Konya’da 1922 tarihinde yapılan başka bir kongreye Sille Türk Ortodoks Cemaati adına bu sefer murahhas olarak Hristofor Vasioğlu katılmıştır. Sille’de bulunan gayrimüslimler de mübadeleye tabi tutulmuşlardır. Genelde İç Anadolu’da yaşayan gayrimüslimler İstanbul, İzmir ve Mersin Limanı’ndan vapurla Yunanistan’a gönderilmişlerdir. Sille’den Anastasia Hacıteodorudou,  Mersin’den vapurla Yunanistan’a gidenler arasındadır.[4] Mübadelenin ardından Sille’de önemli bir sarsıntı olmuştur.


Sille’ye genelde Orta Anadolu şehirlerinden gayrimüslim göçlerinin olduğu görülmektedir. Göç edenlerin ve geldikleri  yer ile anılanlar için Sarıköse’nin kitabına dayanarak aşağıdaki tablo hazırlanmıştır. Aşağıda verilen tarihler, kişilerin geçtiği belgelerin tarihlerdir.[1]

Tarih
Yer
İsim
1669/70
Niğde
Niğdeli oğlu Eci Anasta
1669/70
Akşehir
Kozma
1764/65
Niğde
Niğdeli oğlu-ismi verilmemiş
1806/7
Niğde
Niğdeli oğlu Hacı Ananya
1806/7
Niğde
Niğdeli oğlu Hacı Mihail
1827/28
Kayseri
Yovan
1827/28
Niğde
Niğdeli oğlu Eci Todori
1832/33
Niğde
Niğdeli oğlu Hacı Ananya
1832/33
Niğde
Niğdeli oğlu Yordanaki
1832/33
Niğde
Niğdeli oğlu Eci Tomo
1833/34
Niğde
Niğdeli oğlu Eci Todori
1834/35
Fertek/Niğde
Fertekli Eci Anesti v. Aci Aleksi
1839/1840
Fertek/Niğde
Fertekli Ananya
1839/1840
Fertek/Niğde
Fertekli Yorgi
1844
Niğde
Niğdeli Sava
1845/48
Niğde
Niğdeli oğlu Vasil
1850/51
Çamardı Kazası/Niğde
Terkenli Hacı Yovan
1855/56
Fertek/Niğde
Tamçoz v. Abraham
1861/62
Niğde
Niğdeli oğlu Vasil
1897/98
Talas/Kayseri
Yorgi v. İsak
1901/2
Tokat
Tokatlı oğlu Hacı Hritoni



Sille’ye Batı Anadolu’dan da göçler meydana gelmişlerdir. Suriye ve çevresinden de göçler olduğu anlaşılmaktadır. Sarıköse’ye dayanarak yukaradaki tablonun aynı özelliklerinden bir tablo hazırlanmıştır.[2]

Tarih
Yer
İsim
1847/48
İzmir
İzmirli Yovan
1847/48
İzmir
İzmirli Kostandaki
1847/48
Batı Anadolu
Sakızlı oğlu Damavni
1863/1864
Halep
Halepli oğlu Dimitri
1868/1869
Halep
Halepli Corci v. İlyas



Sille’den Konya dışında başka şehirlere gayrimüslim göçleri olmuştur. Aşağıdaki tabloda Sarıköse’ye dayanarak bu gayrimüslim göçleri gösterilecektir.[3]

Tarih
İsim
Gidilen Yer
1681
Menail v.  Kota
Bursa
1703/4
Silleli Esfer Harun binti Karbac
Karaman
1703/4
Harun binti Torvi
Karaman
1748/49
Silleli Bezorisidol+15 veya 20 kişi
Akhisar/Manisa
1762/63
Kostanti
İzmir
1783/84
Sava v. Aslan
Kemer Köyü/Aydın
1812
Silleli Kozma
Balıkesir
1825/26
Çandır oğlu Eshe
Balıkesir
1825/26
Yakos oğlu Bodomi
Balıkesir
1825/26
Tankati oğlu Malı
Balıkesir
1825/26
Kazkoni oğlu Todori
Balıkesir
1825/26
Niğdeli oğlu İlye
Palamutlu/Saruhan
1825/26
Silleli Yandıllı Mesfor
Adapazarı
1825/26
Abraham Vastol Oğulları
Bergama/İzmir
1825/26
Mesko oğlu Petro
Kınık/İzmir
1825/26
Salkıncı oğlu Kozma
Soma/Manisa
1825/26
Sağır oğlu Eci Abram
Soma/Manisa
1825/26
Niğdeli oğlu Anastas
Akhisar/Manisa
1825/26
Tenkade oğlu Terkoni
Akhisar/Manisa
1825/26
Beleh oğlu Dimitri
Akhisar/Manisa
1825/26
Saya oğlu Lako
Akhisar/Manisa
1825/26
Kaymakçı oğlu Nikola Kırkağaç
Akhisar/Manisa
1825/26
Yağcı Engelli’nin oğlu Sağır oğlu Sava
Akhisar/Manisa
1825/26
Milehce Mava’nın oğlu Abraham oğlu Eftim
Akhisar/Manisa
1825/26
Niğdeli oğlu İlye
Yaya Köyü
1825/26
Niyamoz oğlu Estrati
Yaya Köyü
1825/26
Dimitri oğlu Estrati
Yaya Köyü
1825/26
Altıçarmık oğlu Eci Kostanti
Manisa
1825/26
Topsakal oğulları
Manisa
1825/26
Terzi Penaki
Manisa
1825/26
Kelli oğlu Simyon Çakır oğlu
Ödemiş/İzmir
1825/26
Mavri
Ödemiş/İzmir
1825/26
Abraham
Ödemiş/İzmir
1825/26
Eci Anapete’nin oğlu Hralom
Nazilli
1825/26
Menail
Karacasu/Aydın
1826
Niğdeli oğlu Hacı Hristo
Kırkağaç/Manisa
1826
Hacı Dimitri
Kırkağaç/Manisa
1826
Silleli Eci Aslan oğlu Nikola
Kırkağaç/Manisa
1826
Nanka oğlu Petrikonis
Kırkağaç/Manisa
1826
Saye oğlu Loka
Kırkağaç/Manisa
1826
Salyaneci oğlu Kozma
Kırkağaç/Manisa
1826
Sağır oğlu Eci Abraham
Kırkağaç/Manisa
1826
Çığan oğlu torunu Todori
Kırkağaç/Manisa
1826
Dimitri
Kırkağaç/Manisa
1826
Niğdeli oğlu Eci Anastas
Kırkağaç/Manisa
1826
Kocabaş oğlu Todori
Kırkağaç veya Soma
1826
Şahbender oğlu Yordan
Kırkağaç veya Soma
1826
Hadiper torunu Sava
Kırkağaç veya Soma
1826
Eci Murat oğlu Dimitri
Kırkağaç veya Soma
1826
Kandipko
Kırkağaç/Manisa
1826
İnce Sava oğlu Perdos
Kırkağaç veya Soma
1826
Durmuş oğlu Dimitri
Kırkağaç veya Soma
1826
Polik oğlu Yodik
Kırkağaç veya Soma
1826
Niğdeli oğlu Anastas
Kırkağaç
1826
Eftim v. Yovakim
Manisa
1826
Espir v. Lazri
Manisa
1826
Simyon v. Eftim
Manisa
1826
Arslan v. Nikola
Manisa
1826
Balı v. Benoyak
Yaya Köyü/Manisa
1826
Yağcı Yorgi v. Simyon
Manisa
1826
Anastas v. Lazri
Manisa
1826
İstefan
Manisa
1826
Eci Ballı
Manisa
1826
Kostanti v. İstavri
Manisa
1826
Yorgi v. Hristo
Manisa
1826
Bani v. Yonaki
Manisa
1826
Niğdeli oğlu İlye
Palamutlu/Manisa
1826
Panapi oğlu Esterani
Palamutlu/Manisa
1826
Dimitri oğlu Esterani
Palamutlu/Manisa
1826
Sabancı oğlu Menail
Babaköy
1826
Çüniş oğlu Eci Yorgi
Babaköy
1826
Balı Bezirgan
Babaköy
1826
Topal Eci Mavri
Babaköy
1826
Bıkoş oğlu Yorvan
Babaköy
1826
Tercüman Yovan
İzmir
1826
Todari
İzmir
1826
Dimitri
İzmir
1826
Yoseb
İzmir
1826
Silleli Kalender
Kula/Manisa
1826
Silleli Kosti
Kula/Manisa
1826
Yağcı Eci İlye
Denizli
1826
Kara Sava oğlu Yordan
Söğüt/Bursa
1826
Kara Dimitri ve damadı
Söğüt/Bursa
1826
Körpe oğlu Kuyumcu oğlu Hristo
Söğüt/Bursa
1826
Çapkın oğlu Pavlı
Söğüt/Bursa
1826
Polat oğlu Petro eşi Noma
Söğüt/Bursa
1826
Kayabalı oğullarının 2 kardeşi
Bilecik
1826
Katırcı Lazeri
Bilecik
1826
Saya oğlu Kozma
Vezirhanı/Bilecik
1826
Kara Dimitri
Söğüt/Bursa
1826
Kuyumcu oğlu Hristo
Söğüt/Bursa
1826
Çapgun oğlu Pavlı
Söğüt/Bursa
1826
Çayni oğlu Anastas
İznik
1826
Papaz oğlu Yovan
Bursa
1826
Bodur oğlu Aslan
Bursa
1826
Hristofi
Kirmasti/Bursa
1826
Yovan Valya v. Enesteratir
Bursa
1826
Papas okardeş Liyoniyo
Bursa
1826
İstefan oğlu Todaori
Bursa
1826
Yordan
Lefke Kasabası/Bursa
1844
Sava v. Mihail
Güzelhisar/Aydın
1844
Esir oğlu Anastas
Eskişehir
1854/1855
Bayram v. Nikola
Lefke Kasabası/Bursa
1855/56
Sille’li Yorgi v. Sava
Ankara
?
Silleli Hritoni
Söğüt/Bursa
1861/62
Atnas oğlu Yovan
Akhisar-ı Geyve
1861/62
Sileli Balı
Karaman
1875
Alma
Söğüt/Bursa
1875
Sahla
Söğüt/Bursa
1875
İme
Söğüt/Bursa
1875
Hıtba
Söğüt/Bursa
1878
Silleli Kirbako
İstanbul
1878/79
İreni binti Pavlı v. Kostanti
İstanbul/Kadıköy
1887/88
Kalyos v. Pedos
Arife Mah./Eskişehir
1888/89
Lazari v. Avrail
Arife Mah./Eskişehir
1888/89
Silleli Dağdı Bedos v. Anastas
Karaağaç/Antalya
1889/90
Hristaki v. Hrilyos
Şey Sinan Mah/Antalya
1889/90
Silleli Andronaki v. Mavri
Antalya
1889/90
Niyabot
Niğde
1890/91
Kostanbti v. Nikola
İstanbul/Kumkapı
1892/93
Esir v. Hacı Hritoni
Dinar Kasabası
1893/94
Ansine
İzmir
1894
Aysavit binti Libadeci oğlu Dimitri
İstanbul
1897/99
Andonaki v. Hacı
Göklü Kasabası/Bursa
1898
Dağlı oğlu Toma
Bursa
1899/1900
Tancanacıoğlu Yorgi v. Mosik’in oğlu Mosi
Bademli Kasabası/Denizli
1901/2
Hacı Yorgi v. Silistro
Kasap Hızır Mah./İzmir
1901/2
Papas oğlu Yorgi v. Silistro
İzmir
1901/2
Yordanaki Teber
Burdur Kasabası
1908
Silleli Yorgi
İstanbul/Mahmut Paşa
1915
Silleli  Basmacı Oğlu Pedros
Düzce




Sille’de belgelerden ismi tespit edilen gayrimüslümler vardır. Bunların bir kısmını Sarıköse’nin kitabına dayanarak ağağıda tablo ile gösteriyoruz. Tabloda bulunan tarih ismin belgede geçtiği tarihtir.[4]

Tarih
İsim
1640/41
Satı Keşiş
1640/41
Kaplan Keşiş
1644
Kınrık Keşiş v. Mesave
1644
Kurd Keşiş v. Gedik
1644
Mihail Keşiş v. Aslan
1645
Mihail Keşiş
1645
Kaplan Keşiş
1663/64
Kaplan Keşiş v. Sava
1663/64
Menail Keşiş v. Kota
1663/64
Yorga Keşiş v. Anastas
1663/64
Balı Keşiş v. Zanaba
1663/64
Saramhoş Keşiş v. Mihail
1664
Beğli v. Mihail
1664
Kota
1664
Aslan
1664
Balı
1664
Yorgi Keşiş
1664
Eşkoş Keşiş
1664
Kaplan Keşiş v. Sava
1664
Menail Keşiş v. Kota
1664
Yorgi Keşiş v. Anastas
1664
Balı Keşiş v. Zanaba
1664
Saramhoş Keşiş v. Mihail
1664
Danail v. Nikor
1673
Döğenci v. Polat
1673
Aslan v. Menail
1673
Murat v. Vasil
1673
Bostan v. Mihail
1673
Karagöz v. Satılmış
1673
Yovan v. Tatar
1673
Hacı v. Bobobi
1673
Aslan v. İvalı
1676
Nikola
1676
Yovan
1676
Döndü
1676
Kumru
1684
Kerek
1685/86
Döğenci Keşiş
1690/91
Nekdarayos
1690/91
Balı Keşiş v. Zanaba
1690/91
Karagöz v. Satılmış
1690/91
Mihail v. Kaplan
1690/91
Döğenci v. Aslan
1690/91
Murat v. Harsef
1698/99
Hasro Keşiş v. Murat
1698/99
Balı Keşiş v. Zanaba
1698/99
Kaplan Keiş v. Köstendil
1698/99
Bender Keşiş
1698/99
Hasro Keşiş
1703/4
Hrsafi Keşiş v. Murat
1703/4
Bend Keşiş v. Yorgi
1703/4
Kargor Keşiş v. Reyhan
1703/4
Balı Keşiş v. Zanba
1703/4
Kaplan Keşiş v. Köstendil
1703/4
Yovan Keşiş
1703/4
İstendari Keşiş
1708
Mihail v. Yanık
1708
Kademli v. Murat
1727/28
Yori v. Yori
1727/28
Estirati v. Arslan
1727/28
Todori Keşiş v. Hasrof
1727/28
Bayram v. Murat
1727/28
Menail v. Deveci
1727/28
Mihail v. İvaz
1727/28
Beğli v. Vasli
1727/28
Yahya v. Karlı
1727/28
Esterati Keşiş v. Arslan
1727/28
Hatır v. Yağmur
1727/28
Vasil v. Todori
1727/28
Eci Arslan v. Bayram
1727/28
Kozma Keşiş v. Köstendil
1727/28
Andon Keşiş v. Sava
1727/28
Esterati Keşiş v. Arslan
1728/26
Kulaksız Papaz
1731
İvalı v. Pervane
1731
Mihail v. Kaplan
1738
Bezirci oğlu İsa
1759
Bayram
1767
Telli oğlu Döğenci
1767
Döngelkoz oğlu Eci Anastas
1767
Turmuş oğlu Eci Yovaki
1767
Niğdeli oğlu Eci Anastas
1767
Papaz Demirli oğlu İstefan
1767
Sarıkçı oğlu Eci Abraham
1767
Boluç Anastas
1767
Yağı oğlu Eci Abraham
1767
Tursun oğlu Borsa
1767
Ayacı oğlu Eci Sava
1767
Çavuş Eci Alasa
1767
Papaz oğlu Yorgi
1776
Dağlı oğlu Anandi
1776
Durmuş oğlu Yovaki
1776
Estirati
1776
Kulaksız Papas
1785
Keneş oğlu Aslan
1791
Döşmene binti Menayil
1791
İlayavet
1791
Sara
1791
Kaküm
1791
Şeker
1807
Niğdeli oğlu Hacı Menail
1807
Menail oğlu Yordan
1807
Sarıkçı oğlu Abram
1807
Yağcı oğlu Niğdeli oğlu Ananya
1807
Dimitri
1807
Papaz oğlu Arslan
1811
Hacı Arslan
1811
Hacı Kostanti
1811
Hacı Durmuş
1811
Yağmuroğlu
1811
Hacı Mihail
1811
Çakır Ustaki
1811
Hacı Yordan
1812
Kazran oğlu İlye
1812
Esir oğlu Nikola
1812
Yovaki oğlu Eci Likon
1812
Yovaki oğlu Murat
1812
Eci Arsaln oğlu Mihail
1821
Hacı İstavri
1821
Despina
1832
Yovaki
1833/36
Polat oğlu Mihail
1833/36
Eci Anesti
1834
Pol oğlu Eci Mihail
1834
Niğdeli oğlu Yordanaki v. Todori
1834
Arabi v. Hritoni
1834
Anastas v. Kozma
1834
Pürk v. Aslan
1834
Hritoni v. Estrati
1834
Vasil v. Petro
1834
Esafi v. Aleksi
1834
Hacı İlya v. Anastas
1834
Hacı Toma v. Dimitri
1834
Yetologo v. Andon
1836
Todori
1837
Yovaki
1837
Yağcıoğlu Yovaki
1837
Anastas
1840
Berotomi
1840
Todori
1841/42
Berhane
1842
Yorgi
1842
Bedos
1842
Despina v. Aslan
1843
Dağlı oğlu Todori
1843
Papaz oğlu İlye v. Agnat
1843
Yorgi v. Hrsafi
1843
Kostanti
1845
Talas oğlu Yorgi v. Sava
1847/48
Holtarki Vasil
1849
Sava
1852
Hacı Viyanoş
1863
Kozma v. Anastas
1863
Marsita binti Bordomi
1863
İlya
1863
Katrine
1865
Sarraf oğlu Dimitri v. İlya v. Mihail
1865
Arniya binti Vasil
1865
Sara
1865
Penbe
1865
Sofliya
1865
Herakli
1869
Feriye binti Hacı Kozma
1878
Kurde binti Kirbako
1878
Uzun oğlu Hristofil v. Anastas
1883
Reyhan oğlu Reyhan
1883
Boyacı oğlu Ohans
1886/87
Dimitraki Efendi
1886/87
Hristaki Efendi
1888
Hanlı Yorgi v. Atam
1888
Marya binti Hacı Anastas
1888
İseviye
1889
Ananya Efendi
1889
Yovaki Efendi
1892
Todori
1892
Hacı Hrsandi v. Hacı Viyanoş
1892
Dimitraki v. Kozma
1892
Istarcı Dimitraki v. Yorgi
1892
Marsina binti Karakaş Hritoni
1892/95
Enklös
1892/95
Aleksandros
1893
Dimitrika v. Kozma
1894
Mamlacızade Yordanaki
1898
Bayram oğlu Yovanaki v. Bayram
1898
Döşemeci oğlu Arslan v. Krilo
1899
Dumanlı oğlu Yordan v. Espiro
1899
Halili oğlu Hristaki
1899
Çekdem oğlu Sava
1899
Mamlacı oğlu Hacı Sava
1899
Hamço Efendi
1899
Abacı oğlu
1899
Kasım oğlu Musa
1899
Maifeci oğlu Bardakçı Nikola Yorgi
1899
Kadrine binti Andon
1899
Tancanacı oğlu Yorgi v. Mosik
1899
Eftim oğlu Avraham
1900
Gökbaş oğlu Lagondi
1900
Döşemeci oğlu Arslan v. Krilo
1899/1900
Halepli oğlu Hristaki
1899/1900
Bacı oğlu Kosti
1901
Papas oğlu Yorgi
1903
Kara Andon
1903
Hristo
1907
Kara Yovan oğlu Dimittriki v. Murat v. Kara Yovan





[1] Sarıköse, age., s. 40-41.
[2] Sarıköse, age., s. 41.
[3] Sarıköse, age., s. 45.
[4] Sarıköse, age., s. 47-49.




[1] Sarıköse, age., s. 55.
[2] Sarıköse, age., s. 55-56.
[3] Sarıköse, age., s.69-78.
[4] Sarıköse, age., s. 125-131; 141-144; 176-180; 184-185; 199-200; 329-333; 337; 368-373; 384-389; 391-393.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder