Yuval Noah Harari, “Hayvanlardan Tanrılara Sapiens İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi” isimli kitabının, “emperyal vizyonlar” isimli 11. kısmında, imparatorluk kavramını ele alır. “Bu Sizin İyiliğiniz İçin” alt başlıklı kısımda Akkad Devleti'ni ilk imparatorluk olarak sunar. Akkad Devleti, gerçekten bir imparatorluk mudur? Devlet olarak tanımlamak yetmez mi? Devlet olarak kabul etsek de dünyayı fethetme iddiasının başladığı ve mirası devam ettiren devletlerin bu iddiayı tekrar ettiğini söyleyebiliriz(Asur, Babil, Hitit). Harari, “daha sonra, M. Ö. 550 civarında İranlı Büyük Kyros daha da büyük bir iddiayla” hareket ettiğini, söyler. Asur Devleti, yaptıklarını Asur Devleti için yaparken, Kyros’un insanların iyiliği için tüm dünyayı yönetme istediğinde olduğu belirtilir. Kyros, İran’da Anşan Krallığı’nın başına geçtikten sonra Med kabilelerine karşı üstünlük sağlar ve Lydia ile yaptığı savaşı kazanarak Anadolu’ya hakim olur. Mezopotamya’ya hakim olan Babil Devleti’nin başkentini M. Ö. 339 yılında ele geçirir. İran artık Mezopotamya'da da hakim konumuna gelir. Orta Asya'nın Güneybatı kısımları ve Hindistan’ın Kuzeybatısı da Kyros zamanında İran hakimiyetine girmiş olmalıdır. Kambyses’den sonra Darius darbe ile iktidarı ele geçirdiği için bu devlete atasının isminden yola çıkılarak ‘Ahameniş’ denmiştir.
Harari, Kyros’un tüm insanların iyiliği için dünyayı yönetmek iddiasında olduğunun üzerinde durur. İranlılar, fethettikleri yerlerdeki insanlara, biz sizin iyiliğiniz için topraklarınızı fethediyoruz, mesajını veriyorlardı. Kyros, emri altındaki halkların kendisini sevmesini ve İran hükmü altında oldukları için mutlu olmalarını arzu ediyordu. Harari, bu durumun gerçekleşmesi için Kyros’un Babil’deki Yahudilerin Judea’ya dönemlerine izin vermesi ve tapınak yapımına yardım etmesi gibi faaliyetleri olduğunu söyler. Bunun sebebi Kyros’un İran hükümdarı olduğu kadar, Yahudilerin ve yönetimi altındaki diğer halklarında kralı olarak kendisini görmesidir. Harari, Kyros ile başlayan anlayışla ilgili, “tüm dünyayı içinde yaşayanların iyiliği için yönettiğini iddia edebilme cüreti ürkütücü ve şaşırtıcıydı” sözlerini sarf eder. Kyros’dan sonra imparatorluk ideolojileri, etnik ayrıcalığa karşıt, “kapsayıcı ve herkese yönelik” bir şekil aldı. Kyros’un emperyal vizyonu, Harari’ye göre geleceğe miras olarak kaldı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder