KARAMANLİDİKA BELGE ANALİZİ(NİĞDE/KEMERHİSAR)

 

KARAMANLİDİKA BELGE ANALİZİ(NİĞDE/KEMERHİSAR)

Sevgili Şerafettin Güç tarafından tarafıma gönderilen Karamanlidika(Yunan harfli Türkçe) belge parçasını aşağıda Latin harflerine çevirmeye çalıştım. Şerafettin Güç, belgenin Niğde/Kemerhisar'dan bir müze arşiv belgesi olduğu bilgisini verdi. Belgenin içerisinde yer alan "Kilise-i Şerif" ifadesinden belgenin bir kiliseye ait olduğu anlaşılmaktadır. Belgede Filippos oğlu Lazaros ile Apostosinan ya da Apostos isimleri geçmektedir. Bu şahıslara ait olan bir taş fırınının kiliseye vakıf edildiği ilk sırada not edilmişe benzemektedir. İkinci sırada Filippos'un ecdatlarının bakkal zanaatı ile uğraştığı, Varvara kökenli olduğu anlatılıyor olabilir. Metnin son paragrafında Αλλαχ Σουλταν Παναγια kelimeleri dikkat çekmektedir. Karamanlidika belgelerde bolca Allah kelimesi kullanımı görülmektedir. Sultan kelimesinin kullanıldığı örnekleri vermek mümkündür. Panagia kelimesi ise Meryem Ana'yı ifade etmek için kullanılmıştır. Metin, "Allah, Sultan Panagianın şefaatiyle[...] iki cihanda mesrur(sevinçli) etsin, inancıyla" şeklinde bitmektedir. 

Metnin zorluğu göz önüne alındığında okuma hataları yapılmış olabilir, tespit edebildiğiniz hataları yorumda belirtirseniz makbule geçer. Metnin çeviriyazı kısımlarını mavi renkle veriyorum. Not kısımları metnin okunuşuyla ilgili kendi değerlendirmelerimden meydana gelmiştir. Metni tarafımıza ulaştıran Şerafettin Güç'e teşekkür ederiz. Karamanlidika araştırmalarına faydalı olması dileğiyle. 

KARAMANLİDİKA BELGE ANALİZİ(NİĞDE/KEMERHİSAR)

[...]GRAFİ KARAMANIDIKI [...]ΓΡΑΦΗ ΚΑΡΑΜΑΝΙΔΙΚΗ

1. sıra ........................................................ isim şöhre[ti]ne yapılmış olan, işbu kilise-i şerifine vakf etdi bu valide zullahın [azi...] [...]asfirini, Filippos oğlu Lazaros ve Apostos'yanın evladı.

***

Not: σιερα olarak yazılan kelime 'sıra' olarak verilmiştir. σιοηρτινε kelimesinde τι kısmı silinmiştir, silinen kısım [] kapalı parantez içinde verilmiştir. Γιαπιλμισ, Ολαν, Φιλιπποσ, ογλου, εβλαδη kelimelerinde görüldüğü gibi, λ harfi genelde seçilememekte, kelimenin içinde yorumla λ harfi olduğu anlaşılmaktadır. Kilise kelimesi genelde εκκλησια şeklinde yazılır, bu metinde ise κελησα şeklinde yazıldığını görmekteyiz. Κελησαγι σεριφε yazımından dolayı kilise kelimesinin okunuşundan şüphe duymuyoruz. Βακφ kelimesinde Β harfinin kullanım şekli R harfine benziyor olsa da Yunan alfabesinde Ρ şeklinde yazıldığı için R şeklinde okumuyoruz. Bir diğer olasılık ise K harfinin el yazısında böyle olabileceğidir. Fakat gerek Kakf gerek Rakf okunuşunun anlamsız olacağından dolayı en doğru okuma vakf okuması olmalıdır. Βακφ kelimesinden sonra gelen ετδι okuması, δ harfinin farklı yazılmasından dolayı şüphe uyandırmaktadır, ζ harfinin el yazısına benzese de vakıf okumasına dayanarak etti olarak okumayı tercih ettik. Valide kelimesinden sonra(valide kelimesindeki lambda harfi de okunaklı yazılmamış) ζουλλαχην kelimesi bir isim olabilir. Sonraki kelime pek okunaklı görünmüyor α ζ ι μ harfleri olasılıklı ama anlamı bağlama oturmuyor. Üçüncü satırdaki kelimenin ασφιρινι kısmı tam okunurken, ilk harfi seçmek zor, eğer ilk harf τ harfiyse bir taşfırınından bahsediliyor olabilir. Filippos oğlu Lazaros ismi temiz okunmaktadır. Sonra gelen isim Apostos ya da Apostosina olarak okunabilir. 

***

2. sıra ....... Filippos'un aspl.... şöhreti, hem ab[dar] [tzdat] bakkaldır sanaatı, he[...]ce bulunan kendesi e ehli varvara, hem evlatlarının sa[yl...] sela[mezo] [çün] ve vefat iden

***

Not: Sıra için üstteki nota bakabilirsiniz. ασπλ harflerinin ne olduğu anlaşılmamaktadır. Şöhreti olarak okuğumuz kelimedeki ilk harf σ harfinden uzaktır, ζ harfi kullanımı ise t harfi yerine kullanılmış ki bu kullanım şekli cümlenin devamında da görülmektedir. Abdar olarak okuduğumuz kelimedeki son üç harf seçilememektedir, başka bir kelime olma olasılığı da var. İkinci satırda τζδατ yazıyor gibi görünmekle beraber harfler üzerine gelen leke okumayı zorlaştırmaktadır, önceki satırdaki kelimenin de okunması mümkün olmadığından bağlam kurulamamaktadır. İkinci satırdaki sonraki iki kelime "bakkaldır sanatı" diye okunmaktadır. Buradaki sanat kelimesi "zanaat" kelimesine karşılık gelmektedir. Filippos'un bakkal olduğu anlatılıyor olmalı. Sonraki kelime he sesi ile başlayıp ce/çe okuması ile bitse de kelimenin ortasındaki harfler anlaşılmamaktadır. Bulunan kelimesi sorunsuz okunmaktadır. Kendesi kelimesi ile "kendisi" olarak anlaşılabilir. Kendi başına duran bir e harfi üçüncü satırda durmaktadır. Burası yukarıda unutulan bir harfin eklenmesi gibi okunabilir, o zaman ikinci satır ecdat olarak başlar ki "ecdat bakkaldır sanaatı" okuması anlam kazanır. βαρβαρα kelimesi eğer Bulgaristan'daki yer ismine işaret ediyorsa, "Ehli Varvara" tamlaması kişinin Varvara kökenli olduğunu söylüyor olabilir. Hem evlatlarının okuması temiz temiz okunmakta ve m harfinin kullanımı ile ilgili fikir vermektedir. Daha sonra gelen σαγληη σελαμεζο okuması sıkıntılı görünmekle beraber "sağlığı selameti" olarak okunması akla yakın görünmektedir. Dördüncü satırdaki τζουν kelimesi için olarak okunabilir ki o zaman "sağlığı selameti için ve vefat iden" olarak okunabilir. Bu hususlar ile bile satırı anlamak zor görünmektedir. 

***

3 sıra .r. Laza.., ve valide, Apos .... hem ecdadının rahmeti çün [hem] n, Allah Sultan Panagianın şefaat ile [akaoul], edüp iki cihande mesrur ide, inaazi ile, 

****

Not: Sıradan sonra gelen r harfinin hikmeti farikası belli değildir. Laza, Lazaros'un kısaltması olabilir. Apos ise Apostosina'nın kısaltması olabilir. Hem kelimesinin üzerindeki soru işareti dikkat çekmektedir. Varlığının sebebini anlamak zor görünmektedir. Ecdadının kısmı güzel okunmaktadır, ardından gelen rahmeti kelimesi sayfa sonuna sıkıştırılmıştır. 2. sıradaki "çün" kullanımını burada da görmekteyiz "için" anlamıyla cümle "hem ecdadının rahmeti için" şeklini almaktadır. Çün ile başlayan ikinci satır "hem" ile devam ediyor gözükse de silik olması ve harflerin seçilememesi dolayısı ile kesin değildir. Tek başına duran n harfinin de görevi anlaşılamamaktadır. Αλλαχ ve Σουλταν kelimesi rahatlıkla seçilebiliyor. Panagia kelimesi ile ise Meryem Ana'ya gönderme yapılmaktadır. Meryem Ana'nın şefaati umulmaktadır. σεφααζ ιλε şeklinde yazılan kısım "şefaat ile" ya da "şefaatiyle" şeklinde okunabilir. Üçüncü satırdaki ακαουλ kelimesi anlaşılmamaktadır. Burada Meryem Ana'nın şefaatiyle bir şey yapması beklenmektedir. Bu yapması beklenen şeyin ne olduğu anlaşılmamaktadır. İki cihan kısmı net okunmaktadır. Sevinçli anlamına gelen mesrur kelimesi de net seçilmektedir. ιδε olarak yazılan kısım etmesi anlamına gelir. Bu şekliyle "iki cihanda sevinçli kılması" anlamı anlaşılmaktadır. Elimizdeki görselde üçüncü satır "inancı ile" anlamı ile biter. Burada inancı kelimesi inaazı gibi bir şekilde yazılmıştır. Muhtemelen hatalıdır. "İki cihanda sevinçli kılması inancıyla" 3. sırada sona ermiş gözükmektedir.