ANTİK İRAN: MEDLER

Medler, Babil, Mısır, Lydia

Asur’lar Zağros’ta gerçekleştirdikleri harekâtlar sırasında Medler ve Mannalar ile ilk kez karşılaştı. Asur metinlerinde ilk defa M.Ö. 9. yüzyılda Medler görülür. II. Sargon dönemindeki metinler ise 22 tane Med şefinden bahseder. Asur’un Zağros ilgisi M.Ö. 9. yüzyılda başlayarak yıkılışına kadar sürer. M.Ö. 8. yüzyılda ise bölgede Asur kontrolü en üst noktadır, bölgede 3 eyalet kurdukları bilinmektedir. Bu dönemde ayrı ayrı şehirlerde farklı yöneticiler olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca Asur kontrolünde olmayan Medlerin olduğu yine Asur metinlerinden anlaşılmaktadır. 

Babil, Mısır, Lydia, Medler

Medlerin M.Ö. 7. yüzyılda merkezileşmeye doğru gittiği anlaşılmaktadır. Asur tarafından Elam güçsüzleştikten sonra Medler Zağros’ta egemenlik sağladı. Babil belgelerinde, Medler başındaki kişiye kral unvanı ile hitap edilir. M.Ö. 614 yılında ise Babil ile ittifak halinde Asur Devleti’nin topraklarının büyük bir bölümü ele geçirilir. M.Ö. 609 yılında ise Asur’un, Harran’ın Babil tarafından ele geçirilmesiyle ortadan kalktığı görülür. Medlerin bir sonraki hedefleri Anadolu’daydı, önce gücünden düşmüş olan Urartu topraklarında faaliyet gösterdiler ve Lydia ile çatışma içine girdiler. M.Ö. 28 Mayıs 585 tarihli güneş tutulması öncesinde bir savaş içinde oldukları ve güneş tutulmasında dolayı ateşkes yaptıkları bilinmektedir. 

Medli, Apadana Kabartması, Ahameniş Dönemi

Medler’in İran’da ve Kuzey Suriye’de faal oldukları anlaşılıyor. Aynı zamanda Babil’e karşı bir tehdit unsuru oluşturmaktaydılar. Hatta Babil, Fırat ve Dicle’yi birleştiren noktada yaptıkları sura Med suru adını verdiler. Med, Batı İran, Anadolu ve Kuzey Mezopotamya sınırları olan federatif olarak adlandırılabilecek bir devletti. Bölgelere yaptıkları seferlerin yağma seferi olduğunu düşünmek daha doğru olacaktır. M.Ö. 550 tarihine gelindiğinde Anşan hükümdarı olan Kyros, Med topraklarının hepsini ele geçirmişti.

Yasin Çetin, Mezopotamya ve İran Mitolojilerinde Tanrı Anlayışı, Konya 2019, s. 17-18.