Çocuklar İçin Angelaforos süreli yayınının 1 Ağustos 1888 tarihli sayısında, 1886 yılında vefat eden Alman tarihçi Ranke için bir yazı kaleme alınmıştır. Yunan harfli Türkçe metnin çeviriyazımını yaptık ve sadeleştirmeden bazı kelimelerin açıklamalarını kapalı parantez [] içinde, açık bir tonda vermeye çalıştık. Ne kadar Alman tarihçinin ölüm tarihi yanlış verilmiş olsa da Osmanlı aydın çevrelerde tarih anlayışı hakkında bilgi sunan bu metin, önemli bir tanık olarak karşımızdadır. Gerçi bu yanlış, metnin bir Avrupa kaynağı olduğuna işaret etmektedir. Muhtemelen metin çevrilirken, "birkaç yıl önce" ifadesi, yanlışlıkla "birkaç ay önce" şeklinde çevrildi veya uyarlandı.
 |
| MÜVERRİH FON RANKE |
MÜVERRİH FON RANKE
İhtiyar Almanya İmparatoru birinci Wilhelm'in vefatından bir kaç ay mukaddem[önce], sınn-i doksanı[doksan yaşını] geçmiş olan başka bir meşhur Almanyalı dahi vefat eyledi. Bu zat resmini gazeteye derc eylediğimiz[yerleştirdiğimiz] müverrih Leopoldo Fon Ranke idi. Erbab-ı kalemden olan bir kimse, dünyada bir melih yahut bir ceneral(-general) gibi kuvvete maliktir. Kadim Yunanistan'ın hiçbir hükümdarı Platon yahut Aristoteles'in kendi muharreratları ile[yazdıklarıyla] işlettikleri nüfus kadar nüfus işletmedi. Zira bu muharrerat[yazılan] kendi muharreratlarının vefatından asırlarca sonra icra-i nüfus etmekte bulunmuşlardır. Bu sebepten İmparator Wilhelm kendinin büyük memuriyetini tebasının hayrı için istimal etmesinden dolayı ism-i kemali ihtiram ve şükraniyet ile zikr olunmaya layık olduğu gibi, Fon Ranke, edebiyatlarını kıymetli eserleri ile tevsi eylediği[genişlettiği] için Almanların teşekkürüne layıktır.
Tarih yazmak kolay görünür ise de, onu ala surette icra etmek ali[üstün] dereceden bir istidada[yeteneğe] muhtaçtır. Birinci sınıftan olan bir müverrih kendini senelerce eski varakaların[belgelerin] kayıtlarını teftiş etmeye muktedir kılan bir istidada[yeteneğe], pek keskin bir kuvve-i hafızaya[hafızaya], kızbi hakikatten tefrik edebilip[ayırabilip], vakaların hakiki sırasını keşfe muktedir olan sağlam bir kuvve-i mümeyyizeye[ayırtetme kudreti], onu geçmiş asırlar ile sair memleketlerin manzaralarını tasvire muktedir kılan kuvve-i mütehayyileye[hayal kuvveti] ve kendinin kitaplarını okuyanları celp edecek hoş bir usulü ifadeye malik olması lazımedendir. Fon Ranke bu sifet ü hassiyetlere[nitelik ve kuvvete] malik olduğundan, şimdiki vakitlerin en meşhur müverrihlerinden biriydi. On altıncı ve on yedinci asırlarda zuhur eden Papalar hakkında yazdığı bir tarih kendinin en meşhur eseridir. Kezalık mümaileyh[adı geçen gibi] "Prusya tarihinin dokuz kitabı", "Islahat eyamında Almanya" namıyla maruf olan eserleri vesair bir çok tarih kitapları kaleme almıştır. Seksen yaşındayken, Tarih-i Alem nam eserine başlayıp ve vefatı vaktinde bunun altı büyük cildini tahrir eylemişti. Tarihe mahsus olan eserlerinden biri Papalar tarafından memnu'[yasaklı] kitaplar cetveline geçirildi ki, bu husus başka bir müverrihin efkarınca[fikrince] Ranke'ye büyük bir ihtiramdı[hürmet etmeydi].
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder