 |
| KİRPİNİN ZERAFETİ KİTABINDA "HAREKETLİ DEKORATİF NESNE" |
Fransız roman yazarı ve felsefe öğretmeni, hımmm Fas'ın Kazablanka kentinde 28 Mayıs 1969 tarihinde doğmuş. 28 Mayıs aklıma M.Ö. 585 tarihinde gerçekleşen güneş tutulmasını ve Thales'in söz konusu güneş tutulmasını hesaplamasını getiriyor. 28 Mayıs, güneş tutulması, Muriel Berber'in doğumu, Thales'in güneş tutulmasını hesaplaması, Muriel Berber'in felsefe okuması ve felsefe akademisyeni/felsefe öğretmeni olması. Neyse ki 27 Mayıs'da doğmamış!(28 Mayıs güneş tutulmasını Thales'in hesaplaması ile 27 Mayıs'ın yakın coğrafyalarda olması, bize coğrafyanın kader değil de zamanın ruhunun kader olduğunu mu söylüyor?)
8 Mart 2025 tarihinde Zorba Kitap Grubu olarak Kenar Kitabevi'nde güzel insanlar ve eski kitapların kokusu arasında Muriel Berber'in Kirpi'nin Zerafeti(L'èlègance du hèrisson) romanını konuştuk. 2006 yılında yayınlanan romanında Japon kültürüne ilgisini göstermiştir. Japonya'da 2008-2009 yıllarında yaşamış olan yazar(bkz. Villa Kujoyama), Amsterdam'da yaşamına devam etmektedir. Renee Michel'in insanlardan gizlenme arzusu ile benzerlik kurulabilecek şekilde, medyadan uzak ve özel yaşamını gizli tutmaktadır. Renee Michel'in kapıcısı olduğu apartman sakinlerinden gizlenmesi ile Muriel Berber'in tavrı arasındaki bağdan faydalanıp, apartman tasarımının dünyanın halinin bir minyatürü olduğunu söyleyebilir miyiz? Apartmanda zenginler yaşar, onların istedikleri olur, burjuvadırlar aynı zamanda muhafazakar, Japon olan Kakuro Ozu gelene kadar apartmanda bir değişiklik yapmamış olmaları bunu göstermektedir. Manuela karakteri ise dünyadaki göçmenlerle ilgili duruma parmak basmaktadır. Colombe Josse, burjuva muhafazakarlığını devam ettirecek bir karakter olarak karşımıza çıkarken, Palome Josse düzene karşı huzursuzluk taşır(sahteliğin farkındadır). Ana karakterimiz Renee Michel ise burjuva sınıfının görmezden geldiği bir karakterdir, emekçi sınıfını temsil eder, istediği kadar entelektüel becerisi olsun, burjuva sınıfı "alt tabaka"daki Renee Michel'i aralarına kabul etmeyecektir. Renee Michel bunun farkındadır, bu yüzden entelektüel uğraşlarını onlardan gizleyerek kapıcı dairesindeki konfor alanında yaşamını sürdürür ve sıradan bir kapıcı görünümü sağlamaya özen gösterir.
Bizim ev her koşulda örnektir. Bizim aileyi anlamak isterseniz kedilere bakmak yeter. iki kedimiz insanlarla hiçbir ilginç etkileşimi olmayan, lüks kroket köfteler yiyen koca tulumlar. Her yere tüy bırakarak bir kanepeden diğerine kendilerini sürüklüyorlar ve herhangi bir kimseye en ufak sevgi duymadıklarını kimse anlamış gözükmüyor. Kedilerin tek önemi, hareketli dekoratif nesneler oluşturmaları. Entelektüel açıdan ilginç bulduğum bir kavram bu. Ama bizimkilerin karınları öyle sarkıyor ki onlara bu kavramı uygulamak zor. (s. 40)
Palome Kosse'nin 'hareketli dekoratif nesneler' fikrini, apartman sakinlerinin kapıcıları olan Renee Michel'e bakışlarını gösteren bir kavram olarak ele alabiliriz. Kapıcı gibi giyinmediğinde onu tanımazlar, çünkü hiç görmemişlerdir:
R. Michel- "Beni tanımadılar," diye tekrarlıyorum.K. Ozu: -O da duruyor. Elim hala kolunda. "Sizi hiç görmemiş oldukları için," diyor. "Ben sizi her koşulda tanırım." (s. 258-259)
İstedikleri zaman kapısını çalabileceklerini sanırlar, uyarıldıklarında sinirlenirler(Colombe Josses'de tezahür eder) ya da Pazar günü olmasına rağmen çiçekleri sula buyruğunu verirler. Onun özel hayatına saygı duymaları gerektiğini akıllarında tutmayı ihmal etmekte sakınca görmezler ve onu da gördükleri söylenemez:
Üçüncü katla dördüncü arasında Sabine Pallieres'le burun buruna geliyorum. Günlerdir bana her rastladığında benim tüy gibi hafiflemiş saçlarımı, kınayan gözlerle açıkça süzüyor. Yeni görünümümü herkesten gizlemeyi reddetmem takdire değer. Kimin ne dediğine aldırmayan biri olsam da bu ısrarlı bakışlar beni rahatsız ediyor. Pazar günü karşılaşmış olmamız da kuralı bozmuyor. "Günaydın Bayan," diyorum, merdivenleri çıkmaya devam ederek. Ciddi bir baş hareketiyle bana cevap veriyor, bir yandan da kafamı inceliyor. Derken, giysimi fark edince, merdivenin bir basamağında aniden durdu. Paniğe kapılmış bir halim var. Terleme düzenimi bozarak, aşağılıkça çaldığım giysimde haleli lekelere yol açabilir. "Madem çıkıyorsunuz," diyor öfkeli bir sesle, "sahanlıktaki çiçekleri sular mısınız?" Ona hatırlatmalı mıyım? Bugün pazar. "Pasta mı bunlar?" diye soruyor aniden. Bir tepsinin üzerinde Manuela'nın eserlerini taşıyorum. Lacivert ipeğe sarılmışlar. Giysimin gözden kaçtığını anlıyorum. Hanımefendinin mahkumiyetini kışkırtan şey benim giyim kuşam iddialarım değil, bir yoksulun varsayımsal oburluğu. (s. 235)
"Hareketli dekoratif nesne" olarak Renee Michel'i, onların postasını taşıyan, apartmanın ağaçların bakımı gibi işlerle ilgilenen bir aracı olarak görüyor apartman sakinlerinin büyük çoğunluğu, onun sağlığı ya da yaşamı ile ilgilenmiyorlar. Ona bakıyorlar ama onu görmüyorlar. Buna Olimpos Saint-Nice, Jean Arthens, Paloma Josse, Kakuro Ozu karakterleri kısmen hariçtir, geri kalan karakterler Renee Michel'e karşı benzer bir tavır sergilerler.
Nesneleşmek ve yabancılaşmak kavramını, doğrudan Neoliberalizm ve Finans Sermayesi kavramları ile birlikte ele almak gerekir. Para paranın kurdudur, para parayı çeker ve para için her şey mübahtır diyen sistem, insanları kendisine ve birbirlerine karşı yabancılaştırır ve nesneleştirir. Renee Michel örneğinde, kız kardeşi Lisette'nin başından geçen hamilelik ve doğum sırasında bebeği ile beraber ölümü onda bir travmaya sebep olur ve bir karar verir:
"...benim yolumun gizlilik olduğu kararını verdim: Olduğum şeye karşı susacaktım. Öteki dünya asla bana karışmamalıydı."(s. 246)
"Bayan Michel bana kendi travmasını anlattı: Kakuro'dan kaçıyor; çünkü zengin bir oğlanın baştan çıkartıp terk ettiği kız kardeşi Lisette'in ölümü onda travma yaratmış. Ölmemek için zenginlerle dostluk kurmamak, o zamandan beri onun hayatta kalma tekniği olmuş."(s. 248)
Yukarıda bahsettiğim gibi apartman sakinleri onu görmez, o da apartman sakinlerine gözükmek istemez. Bir aşık olmamasına rağmen ölen kocası ile zengin olmadığı için evlenmiştir. Tek arkadaşı Manuela ise göçmen bir emekçidir. Bütün entelektüel ilgisini, kendini kapattığı kapıcı dairesinde herkesten gizleyerek yönelir. Kitabın sayfa 13'deki "kavanozdaki kırmızı balık" ifadesi Renee Michel'ı işaret eder. Kendi kavanozunda sanata, felsefeye, edebiyata yönelmiş, parlak zekasını herkesten gizlemeye özen göstermiştir. Ta ki apartmana yeni birisi taşınana kadar, bu kişi Kakura Ozu'dur ve Renee Michel'ın kendisi gibi Anna Karenina hayranı olduğunu anlar. Kakura Ozu, Paloma'ya Michel'ın göründüğünden farklı bir kişi olduğu fikrini açar. Paloma'da kıvrak zekasına uygun şekilde bunu çoktan fark etmiştir. Kakura Ozu ve Paloma ile yeni bir arkadaşlık kuran Renee Michel, "kavanozunu" genişletmiştir ve onların arkadaşlığı sayesinde kavanozundan çıkmaya karar verecektir. Kendine yabancılaşmış, kendini nesneleştirmiş, kendi kendini hareketli dekoratif bir nesneye dönüştürmüş bir karakterden, özne olma yolunda büyük adımlar atacaktır. Özne kendisini ancak bir başka öznede gerçekleştirir vecizesinde olduğu gibi, gerek Kakura Ozu'yla gerekse Paloma'yla girdiği ilişki, kendini özneleştirmesini sağlayacaktır. Bu tek taraflı bir gerçekleştirme değildir, hayatta hiçbir amaç görmeyen Paloma, 16 yaşına bastığında intihar edeceğini planlayan Paloma, şen-şakrak biri olup çıkmaz tabi ama intihar ve ev yakma planlarında vazgeçer. Renee Michel'ın nesneden özneye yolculuğu Paloma'nın hayata bakışında da değişiklik yaratmıştır:
Bunu düşünürken, bu akşam, kalbim ve midem paramparça, sonunda kendi kendime hayatın belki de bu olduğunu söylüyorum. Fazlasıyla umutsuzluk. Ama aynı zamanda, güzel bir iki an. Zamanın aynı olmadığı. Sanki müzik notaları zaman içinde bir tür parantez açıyor. Bir erteleme. Buradaki başka yer. Asla'daki her zaman.Evet, bu işte! Asladaki her zaman.Korkmayın Renee intihar etmeyeceğim. Hiçbir şeyi de yakmayacağım. Çünkü sizin için, bundan böyle asladaki her zamanların peşinden koşacağım.Bu dünyadaki güzelliğin.(s. 276)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder