KEOPS PİRAMİDİ(1887) VE MISIR'A DAİR KARAMANLICA METİNLER

Mısırın dördüncü hanedanı(M.Ö. 2613-2494) döneminde herkesçe bilinen üç piramit inşa edilmiştir; bu piramitler Keops(Khufu), Kefren(Khafra) ve  Mykerinus(Menkaura)'un emri ile yapılmıştır. Kefren, Keops'un; Mykerinus ise Kefren'in oğludur. Bu üç firavunun yaptırdığı piramitlerin en büyüğünü Keops yaptırmıştır. Keops piramidine aynı zamanda "Büyük Piramit" ismi de verilmektedir. Üç piramit de Kahire'de, "Gize Nekropol"ünde bulunmaktadır. Büyük Gize Sfenksi'de aynı mekanda piramitlerle beraber bulunmaktadır.

 Yunan harfli Türkçe olarak yayınlanan "Çocuklar İçin Angeliaforos"un 1 Temmuz 1887 tarihli sayısında, "ehramler" başlık bir metin yayınlanmıştır. "Ehram" kelimesinin "Piramit" anlamıyla beraber, "Tabanı üçgen, dörtgen veya çok kenarlı olan ve yukarıya doğru gittikçe daralarak bir noktada sona eren şekil" açıklaması da yapılmaktadır(bkz. Kubbealtı). Metne bir kişinin İskenderiye üzerinden Kahire'ye, oradan ise bugünkü ismiyle "Gize Nekropol"üne nasıl gideceği anlatılarak başlanır. Mısır'daki piramitlere gönderme yapıldıktan sonra, üç büyük piramitten en büyüğü olan Keops hakkında bilgi verilmektedir. İkinci paragrafta, Piramitlere çıkmak isteyenlerin Araplardan faydalandığı, Araplardan yardım almaksızın piramide çıkmaya çalışan bir İngiliz'in ölümünden bahsedilir. Üçüncü paragrafta, Keops'un üzerinden görülen manzara tasvir edilir. Dördüncü paragrafta, Piramidin mezar bölümünden ve içindeki mumyalardan söz edilir. Aynı zamanda Kambuses ile ilgili bir varsayımdan sonra, Yahudilere zulüm ettiği varsayılan firavunun mezarının bulunmuş olabileceğine değinilir. Beşinci ve son paragrafta ise Piramitleri yaptıranların ebediyen anılacağı vurgulandıktan sonra metin sona erer.

Yunan harfli Türkçe metinler içerisinde Mısır'a yer ayrıldığı anlaşılmaktadır. 16 Kasım 2019 tarihinde, "Abü'l Hevl" başlıklı metnin çeviriyazımını, "Antik Mısır: Piramitler ve Sfenks" başlığı ile paylaşmıştık. Gize Sfenksi hakkında bilgi verme amacı taşıyan bu metinde, Gize Nekropol'ü hakkında da bilgi verilmektedir: "Fakat Memfis ve Kahire şeh(i)rleri arasında, ırmağın yukarı tarafında bulunan yüksek bir yayla üzerinde ölüler şehri tesis olunmuştu. Bu mahal Memfis meliklerinin mezarlığı olup, meşhur 3 büyük ehremler(piramitler –εχρεμλερ-) ile etrafındaki 6 küçük ehremler burada durmaktadırlar."

30 Kasım 2019 tarihli blogumuzda yayınladığımız, "Hinduların Mimari Usulü" başlıklı Yunan harfli Türkçe metinde de Mısır'ın mimarisinin değerine dikkat çekilmektedir: "Asrımızın hangi işleri dayanıklılığı bakımından[8] Mısır piramidi[9] yahut Çin'in büyük hisarı ile mukayese olunabilir? Eski putperest mabetlerinden(Puthane), yahut ilk Hristiyan asırları kiliselerinden daha güzel binalar nerede vardır?"

5 Ağustos 2018 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Hettiler" isimli Yunan harfli Türkçe metinde, Hititler ile Mısır arasındaki ilişkiye değinilmiştir: "Kadim Mısır ve Assurya(Κατίμ Μησίρ βε `Ασσυρία) kuyudatına[kayıtlarına] bakarak Hettiler kuvvetli ve cenkçi bir sıbt[torun] idiler. Mısır'ın atik eserleri üzerinde Mısıriler(Μησριλέρ) ile Hettiler(Χεττιλέρ) beyninde[arasında] uzun ve kanlı muharebeler vuku bulduğu ve encam[netice] Mısır meliki üçüncü Totmesin(Τοτμεσ) Hetti melikinin kızı ile evlenmesinden naşi[dolayı] cenklere hitam[son] verildiği kayd olunmuştur."

2 Eylül 2017 tarihli blogumuzda yayınladığımız "On"(Heliopolis) isimli Yunan harfli Türkçe metinde,  On şehri hakkında bilgiler verilmektedir. Antik şehrin ismi üzerine rivayetler, Herodot'un şehre uğramış olduğu, Platon'un şehre geldiğinden, İstanbul At Meydan'ında bulunan dikilitaşın bu şehirden geldiğinden, ayrıca şehirde bir dikilitaş daha olduğundan söz edilmektedir.

30 Mart 2018 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Vakt-u zeman ve tarih" isimli Yunan harfli Türkçe metinde, halkların zaman anlayışları ve kavramları verilmekte ve Mısır'dan da bahsedilmektedir. 

13 Kasım 2019 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Nablus"; 6 Ekim 2019 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Medeniyetin Yolu"; 27 Mayıs 2018 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Çarklar ve Tekerler"; 19 Kasım 2017 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Selatin-i Ali Osmanın Muhtasar Tarihi (Yüce Osmanlı Sultanlarının Kısa Tarihi)"; 21 Eylül 2017 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Dünya Hükümetleri"; 14 Eylül 2017  tarihli blogumuzda yayınladığımız "Şeriat Dağı" isimli Yunan harfli Türkçe metinlerde Mısır'dan bahsedilmektedir. Ayrıca, 4 Mart 2017 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Karamanlıca Aktis Gazetesi Kapaklarından Kesitler"; 7 Ocak 2017 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Aktis'ten Karamanlıca Reklamlar: Ticaret Mektebi, Banka ve Şirket"; 12 Aralık 2016 tarihli blogumuzda yayınladığımız "Çocuklar İçin Angeliaforos Aralık 1874" bloglarında da Mısır'a dair Yunan harfli Türkçe metinler görülecektir. İsmi geçen metinler, şahzımızca çeviriyazımı yapılmış metinler olup, nice Yunan harfli Türkçe yayında Mısır ile ilgili doğrudan ve dolaylı metinlere ulaşılabilir.

Aşağıda "Ehramlar" isimli metnin çeviriyazımı verilmiştir; olabildiğince sadeleştirilerek, asıl kelimeler dipnotta verilmiş veya kelimenin açıklaması dipnotta verilmiştir. Kelimelerin anlaşılması için () parantez içinde harf eklenmiş olduğu gibi, kimi kelimeler için () içinde açıklamalar verilmiştir. Metnin yanında, insanların piramide tırmandığı görsel verilmiştir. Bu görselden sonra görsele yansıyan şahin ve "Çocuklar İçin Angeliaforos"un amblemi blogun en sonuna konulmuştur. Hemen blogun arkasından gelen metne ait olan iki görsel ise dipnotların arkasından sonra verilmiştir. Bu görseller, "Aziz Maria Ulu Kilisesi" ve "Aziz Martin Stavros'u"-Aziz Martin Çarmıhı- başlıklarını taşımaktadırlar. 

KEOPS PİRAMİDİ, ANGELİAFOROS

EHRAMLER

Bir âdem İskenderiye’den demiryoluna binip bir gün yolculuk ettikde(n) (sonra) Kahire’ye ve ertesi gün merkebe[1] binerek birkaç saat yolculuk ettikten sonra, üç bin seneden önce[2] Keops ve öteki[3] meliklerin[4] türbeleri makamında yapılmış olup, şimdiki zamanda[5] ve geçmişi biri birine bağlamakta[6] olan ehremler(piramitler) yetişir. Mısır’da başka ehremler(piramitler) var ise de, kolaylıkla[7] yanlarına yaklaşılır ve üzerlerine çıkılır olduklarından, en ziyade ziyaret olunan biri birlerine yakın üç ehremler(piramitler) vardır ki, Kahire’den 2 saat uzakta bulunan[8] içlerinden en büyüğü[9] Keops ismiyle anılır[10]. Bu ehrem(piramit) açık renkli kireç taşından inşa[11] olunmuş olup, şimdiki dış görünüşü[12]  tasvirde gösterildiği üzere pürüzlü bir merdiven(νερτιπαν[13]) şeklindedir. Bundan önce[14] ehremin(piramidin) merdiven(νερτιπαν[15]) gibi olan köşeleri küçücük taşlarla doldurulmuş olarak düz ve muntazam[16] kılınmışlardı ise de bu küçücük taşlar yerlerinden çıkarılmış olup, ehremin(piramidin)  tepesinde olan taşlar dahi bir tarafa alınmışlardır, şöyle ki yüksekliği 479 ayaktan 450 ayağa yetişmiştir. Ve lakin daha 82.110.000 mükâab ayak taş binası olup, bunlar da mevcut taşların ağırlığı 4-5 milyon okka olduğu hesap olunmaktadır.

            Bu ehremlere(piramitlere) çıkmak hayli müşkül olduğundan, yolcular resimde görüldüğü üzere, genellikle[17] Arapların yardımından[18] istifade ederler. Daha yakınlarda, ehreme(piramide) kendi başına çıkmak kuvvetine sahip[19] olduğu sanısına sahip[20] olan bir İngiliz kendi dengesini kayıp[21] edip ehremden(piramidinden) aşağı düşerek vefat eyledi.

            Tepeden görülen manzara pek etkileyicidir[22]. Bir taraftan çöl gözün görebildiği[23] kadar uzayıp gider[24], diğer taraftan ise Kahire etrafında olan köylerle beraber ve Nil(Νειλος-Neylos) nehri adeta saçaklı bir gümüş tel gibi onlar arasından dolana dolana cereyan[25] eder.

            Ehremin(Piramidin) içinde her tarafı 20 ayak kadar uzunluğunda olan bir odaya giren bir geçit vardır. Bu odaya ehremi(piramidi) yaptıran prens ile hanedan-ı halkının[26] üyelerinin[27] cesetleri konulmuşlardı. Bu ehremi(piramidi) yaptıran onu kendi cesedine kimsenin dokunamayacağı bir istirahat mekânı[28] diye yaptırmış ise de çoktan bahsedilen[29] cesedi buradan[30] çıkarılmış olup, bazılarını Mısır’ı fet(i)h eden Acem fatihi Kambuses(Kειμπαισες)in çıkardığı sanılır[31]. Lakin yakınlarda başka ehremler(piramitler) dahi açılmış olup, başkalarınki arasında Iosef’i(Ιωσηφ-Yusuf-) bilmeyen ve İsrail’e çok şiddetli[32] muamele eden Firavun(Φαραωνην) cesedi bulunmuş olması ihtimaldir.

            Bu ehremler(Piramitler) çok asırlardan beri baki kalmışlar ve daha çok asırlar devam edecek ise de yıkılıp yer ile yeksan oldukları vakitte bile onları yapanların canları yaşayacak ve ebeden[33] yaşayacaktır.

---

[1] Eşek

[2] Akdem

[3] Sair

[4] Firavun

[5] Hal-i hazır

[6] Rapt etmekte

[7] En suhuletle

[8] Vaki olup

[9] Cesimi

[10] Yad olunur

[11] Bina

[12] Hey’eti

[13] Nerdiban=Merdiven

[14] Mukaddemâ

[15] Nerdiban=Merdiven

[16] Hem var

[17] Alelumum

[18] Muâvenetinden

[19] İktidarına malik

[20] Zannına zahip

[21] Muvâzenesini gayp

[22] Müessirdir

[23] Erebildiği

[24] İmtidad eder

[25] Akış anlamında kullanılmıştır.

[26]  Hanedan-ı halkı tamlamasındaki “halk” kelimesinin anlamı, Kubbealtı sözlükte üçüncü anlam olarak şöyle verilmiştir: “(İsim tamlamasının ikinci öğesi olarak) Aynı yerde bulunan kimseler: “Mahalle halkı.” “Vapur halkı.” Bir kadırga halkı üç yüz nefer olup… (Kâtip Çelebi’den Seç.). Bütün ev halkı, üstü muşamba örtülü yuvarlak masa başında toplanırdık (Yusuf Z. Ortaç).” Bu anlam göz önünde bulundurulduğunda, Aynı hanedan üyeleri anlamında, “Hanedan-ı halkı azaları” kavramı kullanılmıştır.

[27] Azalarının

[28] Mahali

[29] Müşarıleyhin

[30] Bundan yerine buradan kelimesi tercih edilmiştir.

[31] Zan ederler.

[32] Kemal-i şiddetle

[33] Ebediyen anlamında.

Aziz Maria Ulu Kilisesi, 1 Temmuz 1887, Angeliaforos

Aziz Martin Stauros'u, 1 Temmuz 1887, Angeliaforos

1 Temmuz 1887, Angeliaforos, Şahin