STOACILIK 3: KİNİK TEMELLER: "ERDEMLİ OLMAK"

Zenon'un Fırtınalı Yolculuğu ile başladığımız Stoacılık yazı dizisine, Kinik temellere işaret etmek için "Doğaya Uygun Yaşamak" yazısı ile devam etmiştik. Özgür Gündüz, Stoacılık üzerine yazdığı bu yazı dizesinde, şimdi bize Stoa Felsefesinin Kinik temellerini göstermek için Kinik Diogenes ile Zenon'u tarihin bir noktasında yan yana getiriyor ve ikili arasındaki kurgusal sohbet ile Kinik felsefenin "Erdemli Olmak" ilkesini gözlerimizin önüne seriyor.

STOACILIK 3: KİNİK TEMELLER: "ERDEMLİ OLMAK"

2. ERDEMLİ OLMAK

Sonraki gün Zenon, Diogenes’i agora yakınlarında bir kaldırımda oturmuş vaziyette görünce yanına gitti ve şöyle dedi:

“Dünkü sohbet için teşekkür ederim, tüm gece anlattıklarını düşündüm ve fikirlerimi temelinden sarstığını da söylemeliyim. Bana yepyeni bakış açısı kazandırdın. Ancak anladığım kadarıyla felsefi düşünce sisteminiz sadece doğaya uygun yaşamak üzerine kurulu bir sistem değil. İlkelerinizin tamamını merak ediyorum ve dinlemek için de sabırsızlanıyorum,”

Diogenes de karşısında öğrenmeye bu derece aç bir öğrenci görmüş olmanın mutluluğu ile tebessüm ederek ona yanında bir yer göstererek oturmasını işaret etti. Ardından da konuşmaya başladı:

“Doğaya uygun yaşamak bizim için önemlidir. Ancak tabi ki tüm derdimiz bu değil. Hazırsan sana diğer ilkelerimizden de bahsedeyim.
İkinci ilkemiz erdemli olmak. Erdem, Zenon, insanın özgürlüğünün temelidir. Ama bugün insanlar, erdemi zenginlik, şöhret ya da makam gibi geçici şeylerde arıyor. Oysa erdem, içimizde doğuştan var olan ama biz fark etmedikçe sönen bir ışıktır. En önemli derdimiz, bu ışığı korumaktır.”

Zenon araya girerek merakla sordu:

“İyi de bu ışık dediğin şey tam olarak nedir? İnsan, erdeme nasıl ulaşabilir?”

Diogenes, tebessümle etrafına baktı. Pazarda mallarını satmaya çalışan insanları işaret ederek:

“Sık sık buraya gelir ve insanları izlerim. İnanmayacaksın ama kazançları arttıkça duruşları, konuşma tarzları, müşteriye yaklaşımı dahi değişmeye başlıyor satıcıların. Kazandıkları paralar ve sahip oldukları şeylerle daha güçlü ve değerli olduklarını sanıyorlar. Erdemliliği burada arıyorlar. Oysa gerçek erdem, dışsal şeylerle değil, kişinin kendi doğasına sadık kalmasıyla ilgilidir. Erdem, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bilmek ve bu bilgiye göre yaşamaktır. Bizim için erdem, sadece düşüncede değil, yaşamda da basitliği, dürüstlüğü ve cesareti öncelemektir.”

STOACILIK 3: KİNİK TEMELLER: "ERDEMLİ OLMAK"

Sonra ellerini göğe kaldırdı ve devam etti:

“Bizim için erdemli olmak, insanın doğasına uygun davranmasıyla gerçekleşebilir ancak. Zenginlik, şöhret, makam, güç, iktidar… Bunlar aldatmacadan başka bir şey değildir. İnsanın erdemli olması, doğruyu bilmesi ve onu korkusuzca söylemesiyle mümkündür.”

STOACILIK 3: KİNİK TEMELLER: "ERDEMLİ OLMAK"

Zenon bu sözleri hayranlıkla dinliyordu ama erdemin gündelik hayatta neye benzediğini daha somut örneklerle de duymak istiyordu. Diogenes, sanki Zenon’un içinden geçenleri duymuşçasına hızla yüzünü ona dönüp:

“Biliyor musun Zenon, bir gün Büyük İskender yanıma geldi. Bana ne istediğimi sordu. Düşünsene, dünyanın en güçlü adamı önümde duruyor ve bana istediklerimi vermeye hazır. Ama ben ona ne dedim: ‘Gölge etme, başka ihsan istemem.’ İşte erdem budur: Başkalarından bir şey beklememek, ne bir krala boyun eğmek, ne de maddi şeylere esir düşmek.”

STOACILIK 3: KİNİK TEMELLER: "ERDEMLİ OLMAK"

Zenon, bu hikayeden etkilenmişti ama hala erdemli olmaya dair kafasında oturtamadığı şeyler vardı ve Diogenes'e sorusunu yönetti:

“Peki ya insanın iç dünyası? Erdem, insanın kendisiyle olan ilişkisinde nasıl bir rol oynar?”

Diogenes, hafifçe gülümseyerek ona doğru eğildi:

“Erdem, önce kendine karşı dürüst olmakla başlar. Kendi arzularını, korkularını ve zaaflarını görmeden erdemli olamazsın. Kendini kandırmayı bırakıp, içindeki doğayı kabul etmelisin. Aç gözlülük, kıskançlık, öfke… Bunların hepsi insanı zincirler. Ama erdem, bu zincirleri kırar ve ruhunu özgürleştirir. Unutma, Zenon, erdemli bir insan ne kendine ne de başkalarına köle olur.”

STOACILIK 3: KİNİK TEMELLER: "ERDEMLİ OLMAK"

Zenon adeta meditasyon halinde dinlediklerini içselleştirmeye çalışırken, Diogenes derin bir nefes aldı ve erdemlilik üzerine olan sözlerini şöyle noktaladı:

“Bizler, erdemin doğuştan herkesin içinde olduğuna inanırız. Ama insanlar, bu ışığı gölgeleyen duvarlar inşa eder. Gösteriş, kibir, hırs… Hepsi bu duvarları daha da yükseltir. İşte erdem, bu duvarları yıkmaktır. Ve bu, herkesin yapabileceği bir şeydir. Tek ihtiyacın olan şey cesarettir.”