ROMA DÖNEMİ ANADOLU'SUNUN MEZAR STELLERİNDEN SEÇKİLER

Burada yayınlayacağım eserlerin hepsi "Erimtan-Arkeoloji ve Sanat Müzesi" içerisinde sergilenen eserlerdir. Eserlerin hepsinde "Turgut Tokuş Kültür ve Sanat Vakfı Koleksiyonu" olduğu bilgisi yer almaktadır. Roma Dönemine ait Anadolu'daki Yunanca ve Latince mezar stellerini kapsamaktadır. Eserlerin neredeyse hepsi de ilgi çekicidir. Şimdi sizleri eserler ve bilgileri ile baş başa bırakıyorum.

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

"Genç çocuk Lalas'a."

"Kişinin ismi dikkat çekicidir; Eski Yunanca'da 'gevezelik' anlamına gelen Laleo fiili ile bağlantılıdır. Lalas- 'Geveze' olasılıkla sevilen bir köleydi. Yazıtın son sözleri, 'Elveda Yolcu', dokunaklıdır ve bu gruptaki diğer yazıtlarda da gördüğümüz yüksek sayıdaki çocuk ölümlerini hatırlatır. Çıplak tasvir edilmiş olan genç çocuk, Mısır sanatındaki naif çocuk betimlerini, Genç Horus'u ya da Helenistik dönemden Herpocrates'i hatırlatır. Öte yandan, köle olmayan çocuklar genellikle küçük bir insan olarak tasvir edilir."

Mezar Steli. MS Orta-Geç 2. Yüzyıl?, Anadolu

Mezar Steli. MS Orta-Geç 2. Yüzyıl?, Anadolu

"Aurelia Elpis'ten oğlu Trophimos ve kayın biraderi Basos'un anısına. Ve Basos'tan büyükbabasının hatırasına."

Yazıt Bölümü

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

"Lucius Aelius Venustus, oy veren Febian aşiretinden Lucius'un oğlu, karısı Tyrania Veneria ve kendisi için. Marcus Iunius Lupus, oy veren Sabatina aşiretinden Marcus'un oğlu, karısı Aelia Marcella, kızı Lucius ve kendi için."

"Yazıt, Küçük Asya'da nadir kullanılan Latince ile yazılmıştır. Anadolu yazıtlarında yaygın olarak kullanılan dil Yunanca'dır. Latince, genellikle resmi nitelikli işlerde(mil taşları gibi) ya da asker ve eski askerlerin ve eyalete dışarıdan gelmiş yöneticilerin mezar kitabelerinde kullanılmıştır. Bu mezar steli de eski bir askere ait olabilir. Latince kullanımı, burada olduğu gibi, bir statü sembolüydü. Yazıttaki kişilerin meşru vatandaşlıları, soylarına yapılan vurgu, Roma'nın oy veren aşiretleri arasındaki yerleri ki bu vatandaşlık kayırlarında da görülecektir, statüyü tamamlayan diğer olgulardır. Latince, Efes'te, M.S. 2. yüzyılda benzer bir şekilde kullanılmıştır. Senatörler ve yerel idareciler, yazıtlarına bazen Latince olarak başlar, konumlarını ve kimliklerini tanımladıktan sonra yazıta Yunanca devam ederlerdi. Doğu eyaletlerine ait yazıtlar çok daha resmi bir şekilde yazılarak, batıya karşı bir üstünlük kurulmaya çalışılırdı. Öte yandan, ana dilin Latince olduğu batı eyaletlerindeki yazıtlarında ise resmi ve gayri resmi her türlü forma rastlanırdı, tıpkı burada sergilenen Doğu eyaletlerindeki Yunanca yazıtlardaki çeşitlilikte olduğu gibi.

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

"Claudius Trophimus kendisi için. Henüz hayattayken."

"Bu yazıt muhtemelen bir mezar yerinin alımıyla ilgilidir. Mezar taşı, mezar yerinin üstüne mülk sahipliğini göstermek için sonradan konmuş olmalıdır. 'Buraya eğer bir başkasını gömen olursa, tanrıya hesap verecek olduğunu bilsin' ifadesi ve benzerlerine başka kültürlerde, örneğin Likya'da rastlanır. Mezar yerlerinin ve mezar anıtlarının tekrar kullanımı, eski çağlarda karşılaşılan bir sorundur."

Yazıt bölümü.

Mezar Steli. MS Geç 1. Yüzyıl, Asya Eyaleti

"Stratia, Philokalos, annesi Lesbia, kız kardeşi Synete, Büyükannesi Helikior, büyük babası Thiasos, amcası Daphnos ve manevi kız kardeşi Dynamis tarafından onurlandırmaktadır."

"Asya Eyaleti takvimine göre tarih düşülmüştür. Daisos(8. ay) ayının 18. günü, 159 . yıl. Steldeki harfler tecrübesiz biri tarafından yazılmıştır; bütün yazıt boyunca sigma terstir. Bu ve seçkideki diğer stellerden anlaşıldığı üzere, yaşayan kişiler de ölmüşler kadar hatırlanmak istemiştir. Öbür dünyanın ne olduğu hakkında puslu görüşlerin uçuştuğu, ölümün gündemden düşmediği, bir ismin unutulmaması için sık sık tekrarlanması gerektiği fikrinin güçlü olduğu antik dünyada hatırlanmak için büyük bir heves ve çaba vardı. Kadim dünyanın birçok mezar taşı, gerçekte, yoldan geçenlerin yüksek sesle okumaları içindi ve yaşayan kişilerin isimleri, ölmüş olanlardan önce yüksek sesle söylenirdi. Bir stelin yazılması ve okunması eylemleri de bir yaşamın yaratılmasına ve dinamik, ortak bir hafızası oluşturulmasına katkıda bulunuyordu. Böylece hem akrabalık bağları hem de yaşayan ve ölmüş bireyler anılıyordu."

Mezar Steli. MS Geç 1. Yüzyıl, Asya Eyaleti

Mezar Steli. MS Erken 2. Yüzyıl, Asya Eyaleti.

Mezar Steli. MS Erken 2. Yüzyıl, Asya Eyaleti.

"Dionysos annesi Aphias, babası Proklos, ağabeyi Heraklides, manevi kardeşleri Nychia ve Soter tarafından onurlandırılmaktadır. Karısı Tatias da ayrıca kocasını onurlandırmaktadır."

"Bu yazıta Asya Eyaleti takvimine göre tarih düşmüştür: Peritios ayının 4. günü, bu 194. yılda takvimin 4. ayına denk gelir. Onurlandırılan kişinin eşi, yakın aileye göre ikinci plandadır. Ailedeki kişilerin isimleri hiyerarşik olarak sıralanmıştır."

Mezar Steli. MS Erken 2. Yüzyıl, Asya Eyaleti.

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

"Eutychianus, Dionysios ve Stratoneike'den Eutychianus ve Dionysios ve Eytychia'nın babasının onuruna."

"Bu stel, Küçük Asya'daki ve özellikle Frigya ve kuzeybatı Anadolu'daki birçok örnek gibi, ev hayatına ait, iğ, aynalar, yazı tahtaları, çelenkler gibi eşyaları tasvir eder. Ölümün günlük hayattaki yerini gösterir. Stel, ayrıca yazıtların nasıl hazırlandığını gösteren ipuçları sunar. Bu steller, büyük olasılıkla, seri olarak üretiliyordu ve yazıtlar sonradan, satın alanın arzusuna göre ekleniyordu. Stelin üstünde, yazıtı hak eden ustayı yönlendiren çizgiler durmaktadır ki normalde bunların silinmiş olması gerekirdi. Stratoneike ismi, tasvirin sağ alt köşesine sonradan, özensizce eklenmiştir. Acaba Stratoneike bu anıt yapıldıktan sonra mı evlenmişti ve kocasının ailesine karşı vazifesini yerine getirmek istiyordu(Pletas), yoksa adı unutulmuş muydu?

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Bythinia Eyaleti, Kuzeybatı Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Bythinia Eyaleti, Kuzeybatı Anadolu

Çocuk Nepios Makedon'a-Velet Makedon.

"Bythinia takviminde 9. ay olan Dios'un 6. günü tarihli, etkileyici bir yazıt. Bütün aile, takma ismi ile hatırlanan bir çocuğun ölümünü anmak için toplanmışlar. Büyükbabası Amerios, babası Makedon, annesi Aphia ve amcaları Menophilos, Pamphilos ve Amerios, hepsi yazıtta temsil edilmiştir. İnsan neredeyse cenaze törenini gözünde canlandırabilir. Yazıtın bir bölümü mısralar halinde yazılmıştır ve 'Baharın gülleriyle birlikte ziyan oluyoruz, bir çocuktum ben, tam formda bir delikanlı' gibi satırlar vardır.

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Bythinia Eyaleti, Kuzeybatı Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

"Eutyches ve Tateis ve büyükanne Tateis ve erkek kardeşi Zoticus, çocukları Trophimos'un hatırasına"

"Stelde çelenk içinde güvercin betimi vardır; güvercinler çocukların en sevdiği hayvanlar arasındaydı."

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu

Mezar Steli. Roma Dönemi. MS Erken 2. Yüzyıl, Asya Eyaleti

Mezar Steli. Roma Dönemi. MS Erken 2. Yüzyıl, Asya Eyaleti

"Anchelos'tan karısı Apphion onuruna."

"Bu yazıta Roma'nın Asya eyaletinde kullanılan sistem ile tarih düşülmüştür: 'Audnaios ayında, yıl 193.' Anlamı; Sulla'nın MÖ 85 yılında Mithridates ile yaptığı şiddetli savaşın ardından Asya Eyaleti'nin yeniden düzenlenmeye başlamasından sonra 193. yılın, 3. ayı. Küçük Asya'nın birçok eyaleti, Roma egemenliği altında bile, kendi takvimlerini kullanmaya devam etmişler ve yılları önemli tarihsel olaylardan itibaren hesaplayarak Roma takvimine uyum sağlamışlardır."

Mezar Steli. Roma İmparatorluk Dönemi, Anadolu.