KAFKA-DÖNÜŞÜM: SERMAYE İNSANDAN BÖYLE BÖCEK YAPMAYI NEREDEN ÖĞRENDİ?

KAFKA-DÖNÜŞÜM: SERMAYE İNSANDAN BÖYLE BÖCEK YAPMAYI NEREDEN ÖĞRENDİ? 

Bir sabah bir kalkmışsınız, ismini ağzınıza alamadığınız, görünce tüylerinizi sanki deprem oluyormuşcasına yerinden sarsan bir böceğe dönüşüvermişseniz, hala iş yerine yetişme planları mı yaparsınız yoksa kendinize böcek ilacı mı sıkarsınız? 

Mr. Samsa kendini böcek olarak bulduğunda, beş yıldır aynı şirket için pazarlama işi yapmaktadır, babasının borcunu ödeyip, ailesinin kendisine bakabileceği zamanların hayali içindedir; bu tahayyülü o istifa ettiği anla şenlenir. Fakat artık çok geçtir, kendisine o kadar yabancılaşmıştır ki vücudunun her zerresi, içindeki hissiyatı alarak onu bir böceğe dönüştürmüştür. Böcek olsa da işe geç kalmasından endişelenen Samsa, yataktan çıkamaz. Sermayenin köpeği olan şirketi ise saat 7de binmesi gereken trene binmediği için dakikalar içinde şirket temsilcisini Mr. Samsa'nın evinin kapısına dikiverir.

Ancak bundan sonra Samsa'nın dönüşümü, aile fertleri ve şirket temsilcisi üzerinde etkisini gösterir. Muazzam bir şaşkınlık ve korku. Gerek Mr. Samsa ve Samsa ailesi duruma alışmaya çalışacaktır. Aile çocuklarından korktuğuna mı yansın, yoksa evin düzenli gelirinin gittiğine mı efkarlasın. Mr. Samsa gün gün mü böcekleşmiştir yoksa bir günde böcek olarak uyanıvermiştir? Bize öyle geliyor ki beş yıllık serüvenin başından, o malum olay yani değişimin yaşandığı güne kadar içten içe böceğe dönmüştür.

 

Mr. Samsa değişmiştir, kendisine yabancılasmış, odasından çıkamaz hale gelmiştir. Ancak koskoca bir aile değişmiştir. Samsa ailesi hep beraber yeni bir düzen kurmaya çalışacaktır. Yaşlı baba yeniden çalışmaya başlayacak, konservatuar hayalleri kuran kız kardeş işe girecek, evden odalar kiralanacak; bir yandan da ne dediği hiç bilinmeyen Mr. Samsa'nın böcekliği ile uğraşılacak. Bana anımsattırdığı başka bir şeyi daha burada zikretmek isterim. Gerçi doğrudan bir benzerlik kurmak doğru olmayabilir ama ailenin yaşadığı değişime benzettiğim için aktarmayı uygun görüyorum. Dede, nine, kız kardeş, anne ve küçük çocukları geçindiren bir baba figürü düşünün, ailenin önemli işlerini ve gelirini sağlayan bu baba figürünün ölümü, yemek masasındaki bir tabağın eksilmesiyle sonuçlanması beklenmez mi? Bu baba figürünün ölümü başka erkek kardeşi olmadığı için tüm sofranın dağılmasına sebep olacaktır. Çünkü dedenin iş görebilirliği sınırlıdır, nine ise oğlunun ölümüne dayanamaz, zaten içten içe hayıtının stresi ile ilerlemekte olan hastalığı, keder yükü ile onun sonunu hızlandırır. Küçük çocuklara bakamayacaklarına karar verip, çocukları devletin bakımına verirler. Dul kadın yani anne kayınbabası ile zaten anlaşamamaktadır, onu da kardeşleri yeniden evlendirirler ve başka bir köye göç eder. Dede ile rahatsızlığı olan kızı köy evinde tek başına uzun zaman kalırlar, babasının ölümü ile yaşı ilerlemiş olsa da içi bir çocuk olan kadını bakımevi tarzı bir yere yerleştirirler(gerçek bir hikayedir). Mr. Samsa'nın bir sabah  böcek olarak uyanması ile bu hikayedeki ani ölümün etkileri ailelerin üzerinde derin bir etki bırakır. Samsa ailesi Mr. Samsa'sız sofranın başına oturmanın çaresini bulup geleceğe umutla bakarken, yukarıdaki hikayemizdeki aile aynı sofraya nadiren oturabilecektir.

Mr. Samsa'nın böceğe dönüşmesi, insanın kendisine yabancılaşması kavramını hatırlatır, üretim araçlarını elinde tutan 'efendi'lerin, emekçileri kendisine nasıl yabancılaştırarak bir 'böceğe' dönüştürdüğünü gözler önüne serer. Böcekler işin sonunda dünyada yaşayan canlılardan birisi olsa da insanlarda bir iğreti oluşturmaktadır. 'Böcekleşmek' gibi bir kavramı ancak olumsuz anlamda kullanırız. 'Böcekleşmek' bir böcek için iltifat olurdu sanırım ama insan için kullanıldığında bir hakarete dönüşür. Mr. Samsa'dan Samsa ailesi iğrense de bir süre onun bakımını yapmış, bir süre sonra 'böcek'liğini kabul ederek ondan umudunu kesmiştir.

Mr. Samsa'nın insanlığına yabancılaşması gibi, sermaye insanları kendisine yabancılaştırmak, bir "böcek" gibi hissetmesini istemekte, sömürülmemenin o muhteşem tadından vazgeçmemesini beklemektedir. Sermaye böyle pasta yapmayı nereden öğrendi?