 |
| KONYA İL EĞİTİM TARİHİ MÜZESİ'NDE SERGİLENEN YUNAN HARFLİ TÜRKÇE KİTABE PARÇASI |
Gizem ÇETİN isimli Instagram kullanıcısının paylaştığı bir fotoğraf ile varlığından haberim olan Yunan harfli Türkçe kitabe parçasını bu blogda ele alacağım. Söz konusu kitabe parçasının Konya İl Eğitim Tarihi Müzesi'nde sergilendiğini öğreniyoruz. Büyük oranda hasar gördüğü anlaşılan kitabede 9 satırda bazı kelimeler seçilebilmektedir. Sağ üst köşedeki kırık ilk üç satırın okumasını zorlaştırıyor. Sol tarafın tamamen hasar görmesi ise metnin kapsamının anlaşılmasını iyice sıkıntıya sokmaktadır. En azından metnin üst tarafı ile alt tarafındaki hasarların metni bozmamasından 9 satırlık bir metin ile karşı karşıya olduğumuzu anlayabiliyoruz. Sol tarafta genel olarak tarih verildiği için metnin bu kısmında bir veya iki kelimenin tarihli kısmın üstünde olduğunu varsayabiliriz ki bu da en azından 9 kelimenin elimizde olmadığını düşündürmektedir. Önce metni verelim, sonra bakalım neler çıkacak.
 |
| KONYA İL EĞİTİM TARİHİ MÜZESİNDE SERGİLENEN YUNAN HARFLİ TÜRKÇE KİTABE PARÇASI |
[...]ΑΧΗ ΑΛΕΜΤΕ [...]
[...]Ν ΟΛΜΑΣ * Κ[...]
[...]ΕΡ ΧΕΤΖ ΚΙΜΣΕΓ[...]
[...]ΧΑΪΡΓΕΤ ΣΑΧΑΠ[Η ...]
[...]ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΓΙΑ[...]
[...]ΑΝΤΕ ΕΜΕΚΛΕΡΙ
[...]ΓΑΛΑΝΛΑΡΑ ΑΦΙΕΤ
[...]ΕΡΕ ΡΑΧΜΕΤ
[...]ΙΟΥΛΙΟΥ 11
Transkripsiyon:
[...]ahi alemte[...]
[...]n olmas * k[...]
[...]er heç kimsey[...]
[...]hayırget sahab[...]
[...]hristodulos ya[...]
[...]ante emekleri
[...]galanlara afiet
[...]ere rahmet
iuliu 11
Çeviri ve Notlar:
1. Satır: [...]ahi alemde[...] --> Müzenin verdiği "ilahi alemde" okuması mantıklı gözükmekte yine de başka bir kelimenin sonu olabileceği de akılda tutulmalıdır.
2. Satır: [...]n olmaz * k[...] --> "olmaz" kelimesi okunabilmektedir. Müze "an olmaz ki" diye vermiş bu kısmı. Fakat kitabedeki * işareti muhtemelen cümleyi bitirip, yeni bir cümle verilmek için konulmuştur. "an" kelimesinden daha uzun bir kelimenin son harfi olmalı "n" harfi. "k" harfi içinde üç dört harfli bir kelimenin başlangıç harfi olduğu tahminini yapabiliriz.
3. Satır: [...]er hiç kimsen[...] --> "er" harfleri T veya G/Γ harfinden sonra geliyor gibidir. "Heç" olarak yazılmış kelime "hiç" kelimesinin yerel bir söyleyişidir. "Kimse" kelimesinden sonra bir gama Γ harfi gelmektedir. Bu yüzden "hiç kimseyi" ya da nazal n harfinin gama ile verilebildiğini göz önüne alarak "hiç kimsenin" okumalarını yapabiliriz. Bana öyle geliyor ki "hiç kimsenin" gibi bir okuma daha uygundur. "Heç" ve "heç kimsenin" kelimelerinin kullanıma 1924 tarihli Kayserili Papaz Neofitos'un mübadeleyi eleştiren Yunan harfli Türkçe şiiri örnek verilebilir. Burada "heç kimsenin" kalıbı bir kez kullanılırken "heç" kelimesi üç kez kullanılmaktadır.
4. Satır: [...]hayıryet sahab[ı...] --> "hayırat" yani hayrat okumasına çok müsait olan kelimedeki gama Γ harfi kelimeyi başka bir forma sokmaktadır. Daha sonra gelen kelime "sahap/sahab", "sahip" kelimesini andırmaktadır. Karadeniz Ereğlisi'nde bulunan Osmanlıca-Yunan harfli Türkçe kitabede "sahib-ul-hayrat" kullanımı buraya uygun gibi gözükmektedir ve kitabe bir hayır işinin yaptırılmasını anlatıyor olabilir. Bir sonraki satırdaki isimde muhtemelen hayır işinin bütçesini karşılayan kişi olmalıdır.
5. Satır: [...] Hristodulos ya[...] --> Hristodulos ismindeki kişinin hayrat sahibi olduğu düşünülebilir. Bu yüzden sadece "ya" harfleri kalan kelimenin "yapmak" ile ilgili olabileceğini düşünüyorum. Bir başka ihtimal ise ismin devamı olabilirdi ama çok kısa kalıyor gibi. O yüzden "yapımında", "yaptıran" gibi bir kelimenin ilk heceleri yer alıyor olabilir. Hristodulos isminden önce bir lakap verilmiş olabilir.
6. Satır: [...] ande emekleri --> "ante" bir kelimenin son iki hecesi olabileceği gibi, "onda" kelimesinin "ande" şeklinde ifade edilmesi olabilir. Her iki seçenekte de hayratın yapımında emekleri olanlar kast edilmektedir.
7. Satır: [...] galanlara afiyet --> Gama ile yazılmış olan kelime "yalanlara" olarak okunabilecek olsa da metin içinde mantıklı gözükmemektedir. Gama harfinin "k" harfi yerine de kullanıldığı için müzedeki "kalanlara" çevirisi mantıklı gözükmektedir. Karadeniz Ereğlisi'nde bulunan Osmanlıca-Yunan harfli Türkçe çeşme kitabesinde "içenlere afiyet" kalıbına benzer şekilde burada da "kalanlara afiyet" denilmiş gibi gözükmektedir. Hayratın kullanımı için "afiyet" denildiği anlaşılmaktadır ancak "kalanlara" ifadesi düşündürmektedir. Nasıl bir hayrat söz konusudur? Konukevi ya da yurt tarzı bir yapı düşünebiliriz. Yine de kelimenin farklı okunması da mümkün olabilir!
8. Satır: [...]ere rahmet --> Karadeniz Ereğlisi Osmanlıca-Yunan Harfli Türkçe çeşme kitabesinde "yaptıranlara rahmet" ifadesi yer almaktadır. Burada da birilerine rahmet dilendiği anlaşılmaktadır. "ere" harflerine lamda λ harfi ekleyerek çoğul ifade elde edilir. Bu "lere" ekini alacak kelimelerden aklıma gelen "ölenlere" şeklidir. Üst satırdaki okuma biçimiyle düşünülerek, "kalanlara afiyet / ölenlere rahmet" şeklinde yazılmış olabilir. Yine de farklı biçimlerde düşünülebilir, yukarıdaki söz edildiği gibi yaptırana veya emeği geçenlere rahmet dilenilmiş olabilir.
9. Satır: [...] iuliu 11 --> "Iuliu" ifadesi temmuz ayına işaret edilmektedir. Yapının 11 Temmuz günü açıldığı anlaşılmaktadır. Ancak yılın olması gereken kısım eksiktir. Bu yüzden hangi yılda yapıldığını tespit etmek zordur. Sağdaki sembolün, sol tarafta eksik olan kısımda da olduğunu varsaymak akla uygundur.
Değerlendirme: Tam olarak okunup anlaşılamayan bu kitabe parçası, hayrat olarak yapılan bir yapıya aittir. Kitabeden hayratı yaptıranın Hristodulos isimli bir kişi olduğu anlaşılmaktadır. Günü ve ayı anlaşılabilse de kitabenin yapıldığı yıl yer almamaktadır. Konya İl Eğitim Müzesi'nde umarım bulunduğu yerin kayıtları vardır. İleride diğer parçası da ortaya çıkarsa kitabe üzerinden daha net veriler elde edilebileceği gibi, kitabe ve yapının tarihine önemli bir katkı sağlayabilir.
Gizem ÇETİN hanıma Instagram paylaşımı için teşekkür ederiz, böyle bir paylaşım olmasaydı, Yunan harfli Türkçe bir metnin Konya İl Eğitim Müzesi bünyesinde sergileniyor olması aklımıza gelmezdi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder