Dahiliye Havadisleri: Muhacirler, Ayan Heyeti'nin Toplanması, Bitlis'te Haydutlar -15 Ocak 1878-

by Yasin Çetin on Ekim 02, 2024 in Anadolu, Angeliaforos, Karamanlıca, Karamanlides, Karamanlidika, Osmanlı, Süreli Yayınlar, Yunan Harfli Türkçe

Dahiliye Havadisleri: Muhacirler, Ayan Heyeti'nin Toplanması, Bitlis'te Haydutlar -15 Ocak 1878-

Amerikan Misyonerler Şirketi süreli yayını olan Angeliaforos, Yunan harfli Türkçe olarak İstanbul'da yayınlanmıştır. Angeliaforos'un 15 Ocak 1878 tarihli sayında "Politik Havadis" isimli bölümün "Dahiliye" bölümünde bazı haberlerden bahsedilmektedir. Söz konusu haberlerin çeviriyazımını bu blogda sunduk. "Dahiliye" kısmında üç farklı haberden söz edilmektedir. İlk haberde, 93 Harbinden dolayı Edirne'den İstanbul'a gelen muhacirlerin gelmekte olduğundan bahsedilir. Osmanlı Devlet'i bu muhacirlerin sorunlarıyla ilgilenmesi için "Umum Muhâcirîn Komisyonu"nu kurmuştur. 13 Şubat 1878 tarihinde Mebusan Meclisi'nin kapatılması ile meclis tarafından kurulan Muhâcirîn'e Muâvenet Cemiyeti, Umum Muhâcirîn Komüsyonu'na bağlı olarak faaliyet gösterdi. Cemiyet bu tarihte "İâne-i Muhâcirîn ismini aldı. 13 Ağustos 1877 tarihinde ise Muhâcirîn İâne Komisyonu kurulmuştur. Söz konusu komisyon 25 Şubat 1878 tarihinde lağvedilmiştir(Saydam, s. 287) Haber, komisyonun çalışmaları ve muhacirlerin durumu hakkında bilgi içermektedir.

İkinci haberde ise Ayan Heyeti'nin gizli toplantı yapması, bu toplantıda vekillerin hazır bulunması, gündem hakkında ayrıntılı bilgi vermeleri anlatılır. Sol tarafın muharebenin gidişi hakkında sorularla vekillerin taciz edilmemesi söylemi dikkat çekicidir. İçişlerindeki gelişmelere dair ise tam bir serbestlik ile fikir alışverişine devam edildiği belirtilir. Meclis-i mebusanın açılmasında altı ay geçmesine rağmen Padişaha verilecek olan teşekkür layihasının hazırlanmamış olmasından hayıflanır bir havada bahsedilmektedir.

Üçüncü haberde Bitlis'den gelen bir mektuptan söz açılır. Bitlis'in kaymakamı bir Kürt eşkıya reisini tutuklamış, reisin adamları "Martini Henry" ve "Wincehster" silahlarıyla Bitlis'e gelmişler, kaymakamı sadece reislerini salmaları konusunda değil, köyüne ihtişamla girebilmesi için iyi bir at vermeye mecbur bıraktıkları haberi verilir. Devamında mektupta 30-40 kişilik silahlı adamların evlere girip yağma yaptıkları, 20 kasım tarihinde askeri müziği duyup sevindikleri ama gelen askerlerin bir gün kalmasına hayıflandıklarını belirttikten sonra askerlerin Bağdat'tan gelip Erzurum'a gittikleri ve sadece bir gece kalmak için Bitlis'e geldikleri bilgilerine yer verilir. Danyal Tekdal'ın doktora çalışmasında bu olaya değinildiği görülmektedir: "Kentteki asayiş olaylarının önlenmesi ve olaylara müdahale edilmesinde askerî kuvvet büyük öneme sahiptir. Bitlis’te 1877 yılında meydana gelen bir olay, şehrin güvenliği açısından bir fikir vermektedir. Zira Monkanlı Aşiretine mensup, Ermeni bir vatandaşı öldürmekle suçlanan bir Kürt, aşiretinin Bitlis hapishanesine verdiği baskınla kurtarılmıştır. Zikrolunan aşiret mensupları bununla da yetinmeyerek şehri talan etmeye başlamıştır. Kaymakamın elinde hapishane güvenliği, postaya nezaret ve diğer asayiş işlerinin tamamı için toplam 40 kişi bulunduğundan olaya müdahale edememiştir. Bunun üzerine şehirdeki ticari işlerinin sekteye uğrayacağını düşünerek olaya başka bir Kürt aşireti müdahil olmuş ve şehir talan edilmekten kurtulmuştur." (Tekdal, s. 223)

***

Abdullah Saydam, "Muhacir", TDV İslâm Ansiklopedisi, 2019, s. 286-288.

Danyal Takdal, II. Abdülhamit Döneminde Bitlis Vilayeti(İdari ve Sosyal Yapı), Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Denizli 2018.

DAHİLİYE ΤΑΧΙΛΙΓΕ

Her gün Edirne'den demiryolu ile binlerce muhacirler buraya geliyorlar. Bu biçareler İstanbol'da yer bilmezler yurt bilmezler ve yiyecek içecek şeyleri yoktur. Sefil karılar ve çocuklar sokaklarda şurda burda serseri dolaşıp geziyorlar. İane-i muhâcirîn komisyonu biçaregani kayırmak için her nev say u gayret ediyor ise de yine sefalet gayet büyüktür.

-Dek. 27de (Ian. 8) heyet-i ayan suret-i hafiyyede içtima etti ve bu içtimada vükelanın kaffesi de hazır bulunarak ahval-i hazıre malumat-ı mufassale ita ettiler. Bunun üzerine sol taraf mebusanından muharebenin gidişi hakkında birçok sualler irâdî ile vükelânın taciz edilmemesine umumen ittifak olundu. Lakin mebusan ahval-i dahiliye üzerine müzakerata kemal-i serbesti üzre devam etmişlerdir. Meclis-i mebusanın küşadından beri bir ay geçti ve meclis Zat-ı şahaneye taktim olunacak teşekkür layihasını daha yeni bitirdi.

-Bitlis'den alınan mektupların beyanına nazaran, mahal-i mezburun kaymakamının gasb u garette bulunan bir Kürt sergertesini ahz u giriht etmesi üzerine, merkum serkertenin etbâsı Martini Hanri ve Winçester tüfenkleri ile müsellah olarak Bitlise gelip kaymakamı yalnız merkum sergerteyi salıvermeye değil, ihtişam ile köyüne avdet etmesi için ona bir res at vermeye dahi mecbur etmişlerdir. Kezalık mezkur mektuplarda okunduğuna göre otuz yahut kırk nefer silahlı ademlerden mürekkep hırsız bölükleri her gece evlere yahut dükkanlara girip yağma ediyorlar. Noem. 20de ahali asker müzikası sesini işiterek biraz sevinmişler ise de eyvah, askerler Bitlis'de ancak bir gece aram etmişlerdir, çünkü Bağdat'tan gelip Erzurum'a gitmekte olan asakirden olup ancak ol geceyi geçirmek üzre Bitlis'e uğramışlardır.