KAFEİNSİZ KAHVE (7 KASIM 1908)

by Yasin Çetin on Ekim 31, 2021 in Angeliaforos, Karamanlıca, Karamanlides, Karamanlidika, Yunan Harfli Türkçe

Selçuk Erdem

7 Kasım 1908 tarihli Angeliaforos süreli yayınında "Kafeinsiz Kahve" başlıklı yazı kaleme alınmıştır. Yunan harfli Türkçe(Karamanlı)den çeviriyazımını buradan okuyabilirsiniz.

KAFEİNSİZ KAHVE

ΚΑΦΕΙΝΣΙΖ ΚΑΧΒΕ

Dikkate şayandır ki hepsinden ziyade yaygınlık kazanmış(teammüm etmiş) olan harekete geçiren(muharrik) içkiler, genellikle(alelumum) kendi hareket ettiren(muharrik) nitelikleri(hâssiyet) için değil ancak daha ziyade kendi tatları ve kokuları için kullanılır(istimal olunur). Uzmanlar(mütehassıs) sigaraları yüzde şu kadar nikotin içinde(havi) bulundurdukları nispetiyle ve şarapları onların alkol kuvvetine bakarak yahut kahveyi onun içerdiği(havi olduğu) kafeine bakarak(nazaran) hükmetmezler. Bu hareket ettiren(muharrik) içkilere esir olmuş olanların bile onların bile onların uyuşturucu tesirlerine nahoş buldukları ve o tesirler ortandan kaldırılabilecek(def'ü ref edile bilecek) olduğunda sevinecekleri ispat edilebilir.

Kahveyi onun tadını bozmaksızın az ya çok zehirli olan ve alkol şeklinde bulunan kafeinden kurtarmak maksadıyla çok gayret edilmiştir lakin dikkate şayan muvaffakiyet ancak yakınlarda ele getirilmiştir. Mesele çok güçtür. Kahve tanesi kalın kabuklar ile köşeleri olan bir tohumdur. Yakın vakitlere kadar öğütülmemiş kahveden herhangi bir miktarda kafein çıkarmak gayrı mümkün sayılmıştır.

Αιθηρ, ince toz edilmiş ve kavrulmuş ve bütün kafeini içeren(havi bulunan) kahvenin yüzde takriben 16sını halledebilir lakin bütün taneden onun özünün(hülasasın) 1/3ünü çıkarır. Bu işte yüzde 1/50 kafeini içerir(havidir). Bundan görünür ki kafeinin halledici maddeleri tane üzerine büyük güçlükle tesir edebilirler.

Şimdi tanenin şeklini ve görünüşünü değiştirmeksizin kahveyi halledici maddeyi daha kolay kabul eder bir hale getirmek için evvelden tedarik etmeli ve kafeini kolayca halleden bir halledici bulmak gerektir ama kahvenin tadının belli olması için lazım olan hiçbir nitelik(hâssiyet) çiğ kahveden kaybedilmemeli(zayi edilmemeli), şöyle ki kahve kavrulduğunda ve içmek için pişirildiğinde onun tadı ve rengi kendisinde mevcut kalmış olsun.

Yakınlarda icat edilmiş bir yöntem(ameliyat) vasıtasıyla bu iki maksatlar dahi kuvvetten fiile getirilmişlerdir. Bu yöntem(ameliyat) vasıtasıyla kahveden her şey çıkar ve ancak kafein eseri ve pek az miktarda siyah bal mumu gibi özü(hülâsa) cinsinden(nevinden) bir madde kalır lakin kahvenin tadı ve kokusu ve görünüşü korunur(hıfz olunur). Bu yöntemde(ameliyatta) ıslatıcı seyyarlar kullanılır(istimal olunur) şöyle ki kalan son kısım üzerine harici madde eklenmez(zam olunmaz). Kafeinin geriye kalanı(bakîsi) özü çıkarılmamış hakinde 1/20den 1/5 yani o kadar az bir miktardır ki uzuvların vazifeleri ilmince(vezaif ül-aza ilmince) önemsizdir(ehemmiyetten halîdir).

Yöntem(ameliyat) Kaffee-Handels-Aktiengesellschaft'ın fabrikasında genellikle(alelumum) aşağıdaki(atideki) tarzda icra olunur. Çiğ kahve evvela temizleyici makinelerin içinden geçer ve bu yol ile kabuklar vesair pislikler def edilir. Sonra biri biri arkasından hazırlık odasından ve her biri 550 galon şey alan tencerelerden geçerler. Bu tencerelerde kahve halledici maddenin ağır ağır akması tesiri aşağıya(tahtına) bırakılır ve böylece kafein yavaş yavaş çıkar. Kafeini çıkarmak bu yöntemi(ameliyatı) kahvenin cinsine göre farklı farklı müddet zarfında icra olunur. Kahve kaplardan dönen davullara gider ve hazırlık yöntemi(ameliyatı) gibi sır saklanır ve sonra kurutan ve temizleyen makinelere nakil olunur. O vakit kahve kavrulmaya hazırdır. Bu yol ile hazırlanmış kahve ile tabi halinde bulunan kahve arasında tat yahut kimyevi karışım(terkibat) yönünüyle(cihetiyle) çok az fark görünebilir, el verir ki kahveler aynı cinsten olmuş olsunlar.

Bu yöntemle hazırlanmış kahvenin uzuv vazifeleri ilmi(vezaif ül-aza) yönüyle(cihetiyle) olan tesirini iyi anlamak için sağlam ve zayıf kimseler üzerine hastanelerde ve hekimler tarafından kendi hastaları üzerine çok tecrübeler icra edilmiştir. Sinir zayıflığından ve yürek hastalıklarından cefa çeken ve kafeinden özellikle etkilenen(müteessir) hastalar bu yolda tedarik edilmiş ve pek çok pişirilmiş kahveyi aylarca kullanmışlar(istimal etmişler) ve zarar görmemiştirler. Hazırlanmış ve hazırlanmamış aynı cins ve aynı miktarda kahvelerle başka(sair) tecrübeler dahi icra olunmuştur. Bir tecrübede kafeinin fena alametleri görülmüştür ki bunlar iyice malumdur yani kalbin süratle işlemesi başta bir tür doluluk hissi vesaire lakin öbüründe asla böyle bir şey yoktu.

Şimdi kafeinsiz kahvenin iyilikleri bulunduğu bellidir ve kafeinin yürek hastalığı, sinirlilik, uykusuzluk, kansızlık ve mide ve bağırsak illetleri üzerine olan zararlı(muzır) tesirlerine vakıf bir doktor bunu nazarı dikkate almak gerektir. Sıhhatleri berkemal olan kimseler dahi zararlı(muzır) tesiri olamayan hem de tabi kahvenin tadını ve kokusunu tamamen koruyan(hıfz eyleyen) bir kahve kendileri seçebilir.