ANTİK MISIR: PİRAMİTLER VE SFENKS

Piramit ve Sfenks

Çocuklar İçin Angeliaforos süreli yayını, Yunan harfli Türkçe olarak yayınlanır ve Yunan harfli Türkçeye literatürde Karamanlıca(Karamanlidika) denilir. Cankara süreli yayın hakkında şu bilgileri verir: “Hz. İsa’nın “Bırakınız, çocuklar yanıma gelsinler” (Markos 10:14) sözünü altbaşlık olarak kullanan bu resimli dergi, American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) tarafından 1872-1896 yılları arasında İstanbul’da yayımlanmıştır. Ayda bir çıkan derginin Ermeni harfli Türkçe versiyonu da (Çocuklar için Avedaper [müjdeci], 1872- 1896) bulunmaktadır.”(Cankara, 2019, s. 4.)

            Amerikan Misyonerleri Şirketi tarafından çıkarılan dergide, ağırlıklı olarak yazılar Hristiyanlıkla ilgili ve bağlantılıdır. Buna rağmen, aşağıda çeviriyazımını verdiğimiz yazı gibi, Hristiyanlıkla hiçbir ilgisi olmayan yazılara da yer verilmektedir. Aşağıda büyük oranda sadeleştirerek çeviriyazımını verdiğimiz metin, Antik Mısır’ın Memfis kenti, kentteki piramitler ve sfenks hakkında bilgiler vermektedir. “Abü’l Hevl” isimli yazı, Çocuklar için Angeliaforos süreli yayınının 1 Eylül 1888 tarihli sayısında yayınlanmıştır.

Kaynak: Murat Cankara, "Talim ve Terbiye Kıskacında Çocuk", Toplumsal Tarih, Ekim 2019, s. 4-7.   

Angeliaforos, Sfenks

ABÜ'L HEVL ΑΠΟΥΛ ΧΕΒΛ

Mısır’ın(Μησρ) kadim başkenti[1] olan Memfis(Μέμγις) şehri Kahire’nin(Καχιρε) takriben 10 mil güneyinde[2], Nil (Neılos-Νειλος) nehrinin batısında[3] sahilinde yer alıyordu[4]. Bu şeh(i)r Mısır ilim ve dininin[5] merkezi olup, civarları ve mabetlerinin güzelliği yönü ile[6] meşhurdu. Binlerce sene Aşağı Mısır’ın[7] başşehri makamında itibar olunmuş ise de şimdi onun konumu[8] unutulmuştur. Fakat Memfis ve Kahire şeh(i)rleri arasında, ırmağın yukarı tarafında bulunan[9] yüksek bir yayla üzerinde ölüler şehri tesis olunmuştu. Bu mahal Memfis meliklerinin mezarlığı olup, meşhur 3 büyük ehremler(piramitler –εχρεμλερ-) ile etrafındaki 6 küçük ehremler burada durmaktadırlar[10].

Hep ehremlerden daha eski olan Abul Hevl[11](sfenks) heykeli dahi bu yaylanın üzerindedir. Bazı âlim zatların düşüncesine göre[12] bu heykel 6000 sene evvel[13] yapılmıştır. Bu sulp kaya üzerinde oyulmuş, insan başlı ve arslan vücutlu bir heykeldir. Bedeni 188 ayak uzunluğunda ve başı 28 ½ ayak yüksekliğindedir. Resimde görülen âdemler bu heykelin yanında ne kadar küçük göründüğünü dikkate alırsak[14], bu oranları[15] daha iyi[16] anlayabiliriz[17]. Abul Hevl heykelinin başının uzunluğu orta bοylu[18] dört âdem yüksekliğine eşittir[19].

Abul Hevl’in bedeni kum içinde kalmış ise de şimdi bazı Fransızların masrafıyla estirilip kumdan dışarı çıkarılmaktadır[20]. Son defa kumdan çıkarılması, takriben bundan 3400 sene evvel[21] dördüncü Thutmose (Θωτμης) saltanatında[22] gerçekleşti[23].

---

[1] παιταχτη

[2] τζιχέτι τζενουπισιντε

[3] γαρπι

[4] κιαιν

[5] μεαρίφ ου μεζχεπινιν

[6] τζιχετίιλε

[7] ασαγηκι Μησρην

[8] μεβκηι σάικι

[9] κιαιν

[10] τουρμακτα τηρλαρ

[11] Ebü’l Hevl, “korkunun babası” anlamına gelebileceği gibi, mübalağa yapma özelliğinden dolayı “çok korkunç” anlamında kullanılmış olması daha muhtemeldir ve Mısır’da bulunan sfenks için kullanılmıştır.

[12] ιτικατηντζα

[13] μουκαττεμ

[14] ναζάρη ιτιπαρα αληρ ισεκ

[15] τενασουπλερι

[16] αλα

[17] Ανκλαγια πιλιριζ

[18] ποιλη

[19] μουσαβι τιρ

[20] τζηκαρηλμακτα τηρ

[21] μουκαττεμ

[22] εγιαμη σαλτανατηντα

[23] βουκου πουλτου