JEAN CALVİN VE KALVİNİZM

          Hristiyan dininin mezheplerinden biri olan Kalvinizm'in kurucusu John Calvin'dir. 10 Temmuz 1509 tarihinde dünyaya gelmiş ve 14 yaşında Calvin, Fransa'ya okumak üzere gönderilmiştir. Hukuk eğitimi alan Calvin, 1533 tarihinde reform hareketlerine katılmıştır. Reform hareketlerine katılmasından dolayı, çeviriyazımını yaptığımız metninde bahsettiği gibi İsviçre'ye kaçmak zorunda kalmıştır. Buradaki ilk işinin Fransa'da yazmaya başladığı, 'Hristiyan Dininin Kuruluşu' isimli kitabın kaleme alınması olduğunu görmekteyiz. 1537 tarihinde ise aşağıdaki metinde ismi geçen Farel ile beraber, 'İnanç bildirgesi'ni yayınladıkları görülmektedir. Bu bildirgenin ardından, "papanın" yanında olanlar ile "incilin" yanında olanlar arasında çatışma ortamı doğmuş, Calvin yönetimce, Strasbourg'a sürgün edilmiştir. 1541 tarihinde Cenevre'ye dönerek, Cenevre kilisesi ve kentini örgütlemek için faaliyetlerde bulunmuştur. Bu faaliyetleri sonucunda Cenevre kentinde teokratik bir yönetim kurulmuştur. 28 Mayıs 1564 tarihinde, Cenevre yönetimindeyken hayatı sona ermiştir. Calvin'in ardından, Kalvinizm bir doktrin haline getirilmeye başlanmıştır. Kalvinizm, Avrupa'da etkili olmuş,  "Almanya, İskoçya, İngiltere, Hollanda ve Fransa'da yayılmıştır." (Kılıçbay, 2016)

          

          Karamanlıca yani Yunan harfli Türkçe olarak yayınlanan, Çocuklar İçin Angeliaforos süreli yayını, Amerikan Misyonerleri Şirketi tarafından yayınlanmaktadır. Süreli yayın içeriği ağırlıklı olarak dini konuları kapsar, 1 Nisan 1889 tarihli yayınında ise "Cenevre'de Islahat" başlıklı yazı altında Kalvinizm'in görüşlerini inşa eden Calvin'e yer ayrılmış ve Cenevre'ye gitmek zorunda kalmasından ölümüne kadar hayatından bilgiler verilmiştir. Bu metnin, aşağıda, olabildiğince sadeleştirilmiş bir şekilde, Yunan harfli Türkçe'den Latin harflerine çeviriyazımını bulacaksınız. Metinde kullanılan kelimeler ise dipnot aracılığıyla okuyucuya verilmiştir. 

Jean Calvin, Biography

CENEVRE'DE ISLAHAT ΔΖΕΝΕΒΡΑΤΑ ΙΣΛΑΧΑΤ

Tasvirde görülen bina Cenevre’de olup, on altıncı asırda Cenevre’de[1] meydana gelen[2] dini ıslahatın(ισλαχατη τινιγε) zikri için inşa olunmuştur. İlk kez ıslahata başlayan Guillaume Farel(Κίγομ Φαρέλ) idi ise de onu ileri götüren 1509 tarihinde doğmuş olan Ioannes Calvin(Ιωάννες Γάλβην) isminde bir Fransız’dı[3]. Calvin vatanında gerçekliği vaaz ettikten sonra, Fransa’da ıslah olmuş kiliseler ile birleşenlere ikame edilen kanlı kovalayıştan kaçmak için 1536 tarihinde bir kaçak halinde Cenevre’ye geldi. Calvin[4] huzurlu[5] bir halde ilim öğrenmeyi[6] arzu ettiğinden, Cenevre’de kalmaya niyeti yoktu, fakat Farel ona şöyle dedi: “Eğer sen bize yardım etmek için burada kalmazsan, Allah’ın laneti senin üzerinde olacaktır.” Calvin buna kendi tabiriyle “ebedi Allah’ın sözüne gibi” kandı. Calvin[7] orada ilm-i ilahi hocası sıfatıyla işe başladı, zira Fransa’dan çıkmazdan kendinin “Hristiyan Dininin Mebteleri[8]” isimli[9] kitabını yayınlamıştı[10]. Bu eserinde Calvin, Mesihin dini talimatını[11] tasnif yani sıraya koymak babında büyük feraset ve fevkalade[12] kudret gösterdi. Muhtemelen[13] Protestan[14] kilisesi üzerine Kitab-ı Mukaddes’ten başka[15] hiçbir kitap Calvin’in kitabı kadar büyük bir tesir bırakmamıştır.

              Calvin hocalık etmesiyle beraber vaaz etmeye dahi ilzam olunarak[16], kendi(si)ni dinlemek için etrafına kalabalık toplanırdı. Fakat kötü huylara karşı şiddetli[17] lisan kullandığından, yaramaz âdemler kendisine hiddetlendiler ve bunların tahrikiyle 1538 tarihinde Hükumet, Calvin’i sürmeye karar verdi. Bundan sonra Strazburg’a(Στρασβουργα) gitti ise de 1541’de Cenevre’ye davet olunup büyük hürmet ile kabul olundu ve ölümünün tarihi olan 1564 senesine değin orada kaldı. Calvin’in tesiri değil yalnız İsviçre’de illa Avrupa’nın(Ευρωπανην) hep ıslah olunmuş kiliselerinde hissedilmişti. Calvin[18] asrının en muktedir zatlarından biri olup, parlak akıl kuvveti[19] ve fedakâr ömrü için Hristiyan kilisesi tarafından riayet ve hürmet[20] ile yâd olunmaya layıktır[21]. Onun kitabede olan yardımının büyüklüğünü[22] eserlerinin İngilizceye olan tercümesinin 52 cilt olduğundan hesap edebilirsin. Calvin iyi bir âdemdi, bu cümle ile bugün kendine en ziyade şaşırmış[23] kalanlar bile talimatından bazılarını ret ve bazı ağır yanlışlarda bulunduğunu söylerler[24].

Çocuklar İçin Angeliaforos, 1 Nisan 1889, Cenevre'de Islahat

---

[1] Şehr-i Mezkurde(σέχρι μεζκουρτε)

[2] Vuku bulmak(βουκου πουλαν)

[3] Φρανσηζ ιτι.

[4] Mumaileyh

[5] Asude ασουτε

[6] ταχσιλ ιλμ

[7] Mumaileyh

[8] MEBDE

(ﻣﺒﺪﺃ) i. (Ar. bed’ “başlamak”tan mebde’)
1. Başlangıç: Mebde-i müsâdemeden îtibâren efrâd-ı millet beynindeki esbâb-ı ihtilâf, zıddiyyet-i ictihad, gayriyyet-i menâfi’ (…) unutulur (Cenap Şahâbeddin).
2. İlke, unsur, umde, prensip: “Mebde-i tezad: Karşıt olma, felsefede karşıtlık prensibi.” Pâdişâh-ı müşârünileyhin âtîye dercolunan irâdesi ki maârif-i Osmâniyye târîhinde tedrîsât-ı ibtidâiyye için mebde addedilmektedir… (Mec. Um. Bel.). İşte o tagayyür oldu mebde / Pîşimdeki inkılâba hâlâ (Abdülhak Hâmit).
3. Kök, asıl, kaynak.
4. Başlama, zuhûra gelme sebebi: Mebde-i feyz eyleyip kalemin / Eyle na’tın Resûl-i muhteremin (Sâlim Tezkiresi). Ey mebde-i âlem sebeb-i mevcûdât / V’ey sâhib-i ahlâk-ı hasen âlî-zât (Fıtnat Hanım).
5. tasavvuf. Yaratılıştan önce Allah’tan başka hiçbir varlığın mevcut olmadığı âlem: Yoktur bilen cihâna gelenlerde mebdei / Bilmez meâdı bezm-i fenâdan giden dahi (Ali Rûhî Bey’den).
ѻ Mebde-i feyyaz: tasavvuf. Gerçek feyzi bahşeden Allah: Bu kudret ona mebde-i feyyâzdan gelir / Fikrin ne haddi vardır aklın ne kuvveti (Râşid’den). Mebde-i kül: tasavvuf. Her şeyin aslı, başlangıcı olan Allah. Mebde-i semt: astro. Azimut. Mebde (ve, vü) maad: ‘‘Baş ve son’’ Kâinâtın başlangıcı ve sonu, dünya ve âhiret: Dünya vü ukbâ dahi hem haşr ü neşr olmak nedir / Bunları bildir bana hem ne-durur mebde maâd (Niyâzî-i Mısrî). Bunlardan mebde ve maad, muâmelât, ibâdat, ahlâk ve âdat bahislerini muhakkak okuyup öğrenmelidir (Kâtip Çelebi’den Seç.). Aziz rûhumuzun mebde vü maâdı nedir? (Cenap Şahâbeddin). Bkz. http://www.lugatim.com/s/MEBDE

[9] ναμ

[10] Νεσρ ετμις ιτι

[11] Ταλιματηνη τασνιφ

[12] Φιρασετ βε φεβκ ελ ατε

[13] Ιχτιμαλεν

[14] Προτεσαντ

[15] μάτα

[16] i. (Ar. luzūm “sâbit ve devamlı olmak, borçlunun yakasına yapışmak, gerekmek”ten ilzām)
1. Bir tartışmada kuvvetli delil ve fikirlerle karşısındakini cevap veremez duruma getirme, susturma, susmaya mecbur etme. bkz. http://www.lugatim.com/s/ilzam

[17] σετιτ

[18] Mumaileyh

[19] Κουββει ακλιγεσι

[20] ριαγετ ου χουρμετ

[21] σαγεστε -şayeste

[22] τζεσαμετινι -cesametini

[23] μουτεχαιγιρ -mütehayyir

[24] Ικραρ -ikrar

Kaynak:

Mehmet Ali Kılıçbay, "Jean Calvin ve Kavinizm", https://www.esiweb.org/pdf/esi_turkey_reactions_id_48.pdf, 2016.