HİNDULARIN MİMARİ USULÜ (1886 TARİHLİ METİN)

Çocuklar İçin Angeliaforos'un 1 Temmuz 1886 tarihli sayısında, Karamanlıca/Yunan harfli Türkçe olarak yayınlanan "Hindilerin Usul-i Mimarisi" isimli metnin çeviriyazımını yaptım. Metinde Hristiyan bakış açısı net olarak görülmektedir. Antik Mısır, Çin ve Kiliseler ile Hint Mimari eserler arasında paralellik kurulmak istenmekte ve bu eserler önemli görülmektedir. Ardında da görseli verilen bir Hint mimari eseri hakkında bilgiler verilmektedir. Metin Hintlilerin Hristiyan olması halinde daha fazla gelişeceği iddiası ile bitmektedir. Metnin çeviriyazımı sadeleştirilerek yapılmış, özgün halleri ise dipnotlarda verilmiştir.

Hindistan'da Bir Mabedin Medheli

HİNDİLERİN USUL-İ MİMARİSİ[1] ΧΙΝΔΙΛΕΡΙΝ ΟΥΣΟΥΛΗ ΜΙΜΑΡΙΣΙ

On dokuzuncu asrın son yarısında yaşadığımız halde, geçmiş nes(i)llere, bize nispeten, cahil vahşiler nazarı ile bakmaya meyilliyiz[2]. Şüphesiz dünya ileri gitmektedir, lakin kadim zamanda[3] medeniyet o derece terakki etmiştir ki, şimdi o vakitten kalan önemli[4] işlere baktığımızda, kadim milletlerden bazılarının hiç değil ise şimdiki en uygar[5] milletlere eşit[6] olduğunu hissedeceğiz. Bu dediğimiz bilhassa mimarlık tekniği[7] için doğrudur. Asrımızın hangi işleri dayanıklılığı bakımından[8] Mısır piramidi[9] yahut Çin'in büyük hisarı ile mukayese olunabilir? Eski putperest mabetlerinden(Puthane), yahut ilk Hristiyan asırları kiliselerinden daha güzel binalar nerede vardır? Ve Hindilerin mimarlığında ne aca(y)ip sabır ve marifet görülmektedir[10].

Nispetle Asya'nın Güneydoğu[11] tarihi hakkında az malumatımız vardır; lakin Hindistan'ın eski saray ve mabetlerini ziyaret edenler bu önemli[12] ve mükellef binaların civarlarında nakış ve resim[13] olunan tarihlerde vaktiyle orada sakin olan milletlerin azamet ve şerefini okuyorlar. Tasvirde görülen methal[14](kapı aralığı) dediğimize bir ispattır. Böyle methaller[15] ekseri 100  kadem[16] yüksekliğinde olduğu halde, saray ve mabetlere gidecek yollarda bulunuyorlar. Bu methaller[17] granit taşından yapılmış ve pek nazik ve latif oyma ve işlemelerle süslenmiştir[18]. Tasvirde gösterilen methalin[19] yüksekliğini iç kısmında[20] ayakta duran âdemin yüksekliği ile mukayese ettiğimizde, gerek binanın büyüklüğü ve gerek bu binayı başa çıkarmak için icap eden emek ve zahmet hakkında bir tasavvura sahip[21] olabiliriz. 

Bununla beraber methalin[22] süslemeleri[23] içerisinde olan mabedin süslemeleri[24] ve debdebesine[25] nispeten şeysiz(λά σέι) makamındadır. Ve eğer putperestliğin zararlı[26] etkisi[27] altında Hindiler bu kadar ileri gidebildiler ise, Avrupa(Ευρώπα) medeniyetini terfi eden  İncil'in talimatını kabul ettiklerinde daha büyük gelişmelere[28] sahip[29]  olacaklarını ümit ederiz. 

Angeliaforos, Hinduların Mimari Usulü

---

[1] “Hintlilerin Mimari Usulü” anlamına gelmektedir.

[2] Meyyal kelimesi yerine aynı kökten gelen “meyil” kelimesi tercih edilmiş ve metnin anlaşılması amaçlanmıştır. 

[3] Zaman-ı kadimde yerine “kadim zamanda” tercih edilmiştir.

[4] Cesim kelimesi yerine “önemli” kelimesi tercih edilmiştir.

[5] Mütemeddin kelimesi yerine “uygar” kelimesi tercih edilmiştir.

[6] Müsavi kelimesi yerine “eşit” kelimesi tercih edilmiştir.

[7] Fen kelimesi yerine “teknik” tercih edilmiştir.

[8] “cihetiyle” yerine “bakımından” tercih edilmiştir.

[9] “Ehram” yerine “piramit” tercih edilmiştir.

[10] “Müşahede olunmaktadır” yerine “görülmek” tercih edilmiştir.

[11] cenubi şarki yerine güneydoğu kullanılmıştır.

[12] Cesim kelimesi yerine “önemli” kelimesi tercih edilmiştir.

[13] Nakş u tersim yerine “nakş ve resim” tercih edilmiştir.

[14] Μετχελ, giriş anlamına gelmektedir.

[15] Μετχελ, giriş anlamına gelmektedir.

[16] Yardanın üçte biri kadar olan, 30, 48 santim veya 12 parmağa eşit İngiliz uzunluk ölçüsü, ayak. bkz. Kubbealtı.

[17] Μετχελ, giriş anlamına gelmektedir.

[18] Müzeyyen yerine “süslenmiş” tercih edilmiştir.

[19] Μετχελ, giriş anlamına gelmektedir.

[20] Deruninde yerine, “iç kısmında” tercih edilmiştir.

[21] Malik kelimesi yerine “sahip” kelimesi tercih edilmiştir.

[22] Μετχελ, giriş anlamına gelmektedir.

[23] Tezyinat kelimesi yerine “süslemeler” tercih edilmiştir.

[24] Tezyinat kelimesi yerine “süslemeler” tercih edilmiştir.

[25] Göz alıcı gösteriş, şatafat, tantana, haşmet, ihtişam. bkz. Kubbealtı

[26] Muzır kelimesi yerine zarar tercih edilmiştir.

[27] Tesirat kelimesi yerine “etki” kelimesi tercih edilmiştir.

[28] Terakkiya kelimesi yerine “gelişmeler” tercih edilmiştir.

[29] Malik kelimesi yerine “sahip” kelimesi tercih edilmiştir.