 |
| Dede Korkut Günbet Nüshası |
Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması:
İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım
Modern Türklük Araştırmaları Dergisi Cilt 16. Sayı 2. Haziran 2019
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara)
Valiollah Yaghoobi
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara)
Shahrouz Aghatabai
Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Ankara)
Sara Behzad
(Ankara)
 |
| Oğuz Destanları ve Günebet Nüshası |
Dede Korkut Kitabı, hiç kuşkusuz Türk dili ve edebiyatının en önemli kaynak eserlerinden biridir. Aralık 2018’de, bu kitabın bilinen iki yazması olan Dresden ve Vatikan yazmalarına yeni bir nüsha daha eklendi: Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması. 24 soy ile ilk kez ortaya çıkan tek bir boydan oluşan bu Dede Korkut yazması, görece çok daha kısa bir metin olmasına karşın (61 sayfa), içerdikleri ile Dede Korkut araştırmalarına yeni boyutlar kazandıracak nitelikte önemli bir metindir. Bu çalışma, Dede Korkut Kitabı’nın İran’da bulunmuş olan Günbet yazmasının incelemesi, yazı çevirmli ve diplomatik metni, dil bilgisel dizini ve tıpkıbasımını içeren bir yayımıdır. Giriş’te yazmanın genel özellikleri, eserin yazılma ve çekimlenme süreçleri, Dede Korkut ve Oğuz Destanları geleneği içindeki yeri ve Dede Korkut Kitabındaki sorunlara sunduğu katkılar tespit edilmiş ve irdelenmiştir. Varılan sonuçlara göre; Dede Korkut Kitabı’nın Günbet yazması 16. yüzyılın ikinci yarısında Safevî hâkimiyetindeki İran/Azerbaycan’da yazıya geçirilmiştir. Eserin dili, Eski Oğuz Türkçesinin son dönemlerinin dil özellikleri ile başta Tebriz ve Erdebil bölgesi Türk ağızları olmakla Erken Modern Türkçeye geçiş aşamasında olan özellikleri bir arada veren bir özelliğe sahiptir. Metinde bulunan azımsanmayacak derecedeki Doğu Türkçesine özgü yazım, biçim ve söz bilgisel özellikler, üçüncü bir dil katmanı olarak metinde görülebilmektedir. Bu katman Azerbaycan ve İran Türk ağızlarına özgü dillik özellikler ile birlikte, bu yazmayı Dresden ve Vatikan yazmalarından farklı kılmıştır. Yazmanın çekimlenme tarihi ve yeri ise büyük bir olasılıkla 18. yüzyılın ikinci yarısı ve Kaçar hâkimiyetindeki İran/Azerbaycan sahasıdır. Günbet yazmasının Dresden ve Vatikan yazmaları ile yakından ilişkili olduğu açıktır. Ancak eldeki yazmaların karşılaştırılması, Günbet yazmasının oluşumunda diğer yazmaların kaynaklarından farklı sözlü/yazılı kaynakların olduğunu kanıtlamaktadır. Çalışmanın dil incelemesine ayrılmış bölümünde eserin yazım, ses bilgisi, biçim bilgisi ve söz varlığı özellikleri verilmiştir. Dizinde sözcük bilimsel ve dil bilgisel değeri olan tüm ögeler tespit edilip anlamlandırılmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Dede Korkut Kitabı, Günbet yazması, Oğuz Türkçesi, Doğu Türkçesi, Erken Modern Türkçe, İran ve Azerbaycan sahası Türk dili ve edebiyatı.
ABSTRACT
The Book of Dede Korkut is undoubtedly one of the major works and sources of Turkish language and literature. In November 2018, a new manuscript was discovered in Iran and added to its already known Dresden and Vatican manuscripts: Gonbad Manuscript of The Book of Dede Korkut. Including 24 soy’s (a kind of alliterative free verse) and a single boy (epic stories in prose and verse form) first to be appeared here, Gonbad manuscript, with its relatively concise text (61 pages), is an important work regarding its contents having qualities that provide new dimensions to Dede Korkut studies. This study is an edition of this newly found manuscript. It includes textual and linguistic analysis, transcribed and diplomatic texts, grammatical index and a facsimile of Gonbad manuscript. The following topics are explored in the Introduction: general description of the manuscript, composition and copying processes, the place of the manuscript in the tradition of Oghuz Epic Stories
and contributions to current problems of The Book of Dede Kokut. The conclusions reached through this study show that Gonbad manuscript is probably written down in the second half of the 16th century in Safavid Iran/Azerbaijan and copied in the second half of 18th century in Qajar period in the same area. The language of the work is of a mixed character showing characteristics of transition period from later Old Oghuz Turkish to Early Modern Turkish of Iran and Azerbaijan, namely those of Tabriz and Ardabil. Another linguistic stratum, though restricted, can be determined as the orthographical, lexical and grammatical structures peculiar to Eastern Turkish. These Eastern Turkish features along with dialectal features evidently related to Turkish dialects of İran and Azerbaijan distinguish Gonbad manuscript from Dresden and Vatikan manuscipts. The analytical comparison of the existing manuscripts leads us to the conclusion that in parallel with common sources with Dresden and Vatikan, there had been certainly other sources at work regarding the composition of the Gonbad manuscript. In the linguistic analysis section, the following topics are considered at some length: spelling and phonology, morphology and lexicon. In full-text grammatical index, all grammatical and lexicographical units are identified and/or defined.
KEY WORDS
The Book of Dede Korkut, Gonbad manuscript, Oghuz Turkish, Early Modern Turkish, Eastern Turkish, Turkish Language and Literature of Iran and Azerbaijan.
Kaynak:
 |
| Veli Muhammet Hoca Beyefendi |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder