Gazadan ise Seyahat etmek daha evladır

Gazadan ise Seyahat etmek daha evladır

Cemal Kafadar hocanın "İki Cihan Âresinde" kitabını yavaş yavaş okuyorum. Elimdeki baskının 176. sayfasında şöyle bir cümle kurar hoca, 

"Hikayenin gerçek kahramanları Kızıl Deli olarak da bilinen Seyyid Ali Sultan ile peygamberin Seyyid Ali'ye rüyada görünmesinden sonra Rum diyarına gitmek üzere Horasan'daki yurtlarını terk eden yoldaşlarıdır" ifadesine yer verir. Gaziler üzerine anlatılan söz konusu hikayede, Horasan'dan seyahatin sebebi peygamberin rüyası olarak gösterilir. Ve anlaşılan o ki Rum diyarına gelip gaza edeceklerdir."

Bu satırları okurken aklıma Evliya Çelebi'nin peygamberi rüyasında görmesi geldi. Evet o meşhur şefaat isteyeceğine seyahat istediği rüyası...

Bir olayın gerçekleşmesinden önce rüya görme geleneği çok eskiye dayanır. Gılgamış'ın 11 tablette toplanmış olan hikayesinde Gılgamış ve Enkidu her bir maceraya atılmalarından önce rüya görürler ve tanrılar onlara ne yapacaklarını anlatırlar. Gılgamış'ın içerisinde bahsedilen tufan hikayesinde de tanrı Enki bir insana tanrı Enlil'in tufan kararı aldığını ve kurtulmak için gemi yapması gerektiğini rüya aracılığıyla anlatır. Nuh Büyük Tufan filminde de Nuh tufanı rüyasında görür, eski ahit geleneğinde Nuh'un rüya görüp görmediğini bilmiyorum. Yusuf'un hikayesinde rüya vardır, burada Yusuf'un rolü rüya yorumculuğudur, soylu kişinin rüyasını yorumlayıp, yedi yıl bolluk sonrasında yedi yıl kuraklık olacağı haberini verir.

Osmanlı'nın kuruluş hikayesinde Osman Bey'in Şeyh Edebali'nin evinde gördüğü rüya önemli bir rol oynar. Şeyh Edabali'nin koynundan çıkan ay, Osman Bey'in içine gider; Osman Bey'in göbeğinden bir ağaç filizlenir ve dört bir tarafı sarar. Şeyh Edabali'nin kızı ile Osman'ın soyundan gelenler dünyaya hakim olacak diye yorumlanır. Tabi bu hikaye çok sonra yazıya geçirilmiştir ve sadece bir hikayedir.

Herodotos benzer bir hikayeyi Kyros'un doğumu için anlatır. Med Kralı Astyages kızı Mandane'nin tüm Asya'yı kapsayacak kadar işediğini rüyasında görür. Bu rüya yorumcuları tarafından Mandane'den doğacak çocuğun krallığını devireceği şeklinde yorumlanır. Kralın tüm önlemlerine rağmen Kyros doğar, başka bir kimlikle yaşar ve en sonunda dedesini tahtından eder. Bu hikaye Kyros'un Med kabilelerine  hakimiyetini meşrulaştırmak için uydurulmuş olmalıdır.

Belli ki bazı anlatılar gazilerin gaza meşruiyetini peygamberin rüyalarına girmesinden geldiğini göstermek için anlatıya dahil etmiştir. Bu satırları okurken Nuri hocanın "Evliya çağının Cem Yılmaz'ıdır" sözleri akılımdan geçti. Evliya Çelebi'nin peygamberi rüyamda gördüm, 'şefaat dileyeceğime seyahat diledim' diyerek seyahate çıkma anlatısını ufak bir şakadan ibaret mi alacağız? Acaba Evliya Gazilerin bu hikayelerini okuyup, gazilerin peygamberi görmelerini dalgaya mı almaktadır? Gerçi şöyle bir ihtimal daha var ki bu hikayeleri okumuş, peygamberi rüyada görme motifini kimseyi dalgaya almadan kendi anlatısı içinde kullanmış olabilir. Yine de Evliya'nın gazilerle ilgili anlatıyla dalga geçmiş olma fikri hoşuma gitti. O zaman ne diyoruz: Gazadan ise seyahat etmek daha evladır.