İzmir Mövenpick Otelde gerçekleşen "ANTİKÇAĞ DOĞA FELSEFESİ: PARMENİDES VE HERAKLEİTOS" söyleşisinin konuşmacıları değerli Kaan H. Ökten ve C. Cengiz Çevik'ti. Etkinliği düzenleyenlere, konuşmacılar Kaan H. Ökten ve C. Cengiz Çevik'e sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Burada söyleşide geçen konulardan kendimce not aldığım parçaları bulacaksınız. Ayrıca, konuşmalarda gönderme yapılan ve kendimce yararlı bulduğum konuyla ilgili alıntıları da göreceksiniz.
 |
| ANTİKÇAĞ DOĞA FELSEFESİ: PARMENİDES VE HERAKLEİTOS |
ANTİKÇAĞ DOĞA FELSEFESİ: PARMENİDES VE HERAKLEİTOS
KAAN
H. ÖKTEN-C. CENGİZ ÇEVİK
"Ben
Herakleitos! Musalardan payını almamış olan sizler,
ne
diye beni bir aşağı bir yukarı çekiştiriyorsunuz?
Ben
sizin için değil, beni anlayanlar için çalıştım.
Benim
gözümde bir insan üç bin kişiye değer,
sayısız
kalabalık ise bir tek kişi bile etmez.
Bunu
Persephone'nin yanında da söyledim."[1]
(Bu şiirsel
tanıtım, Yunan lirik şairi Skythinos'un dilinden bir aktarımdır[2].)
KAAN H. ÖKTEN
“Filozof,
‘sophiayı arayan, arzulayan’ demektir.”[3]
|
Φιλοσοφία, ας, η
|
Bilgi
sevgisi, bilme aşkı; gerçeği araştırma; felsefe.
|
Φιλόσοφος, ος, ον
|
Araştırmayı
seven, araştırmaktan hoşlanan; bir sanatı veya bilgiyi icra eden; bilgili
insan; felsefeyle uğraşan; filozof.[4]
|
·
Filozof veya felsefe(ci)nin işi ilkeyi anlamaktır.
Olup biten şeyler, neden olmuştur, her zaman aynı mı olur, yoksa değişir mi?
Filozof, meydana gelen şeylerin cevabını bulmaya çalışır.
C. CENGİZ ÇEVİK
·
Felsefenin ölüme hazırlık olması,
Sokrates’in başımıza açtığı bir beladır.
·
Sokrates,
doğa araştırmalarına karşıdır; insan konuları bitti mi ki doğayı
araştırıyorsunuz, görüşündedir.
·
Platon, Sokrates üzerinden sofistlere
karşı tartışmayı kazanmıştır. Felsefe, Platon’da ölüme hazırlık olarak tasvir
edilir.
·
Seneca, ölümün kötü olduğunu
söyleyenlerin, ölümü deneyimlemediklerini söyler.
·
Sokrates mahkemece zehir içerek ölme
cezasına çarptırıldığında, çevresindekilere ölümü ile ilgili, ölen benim
durumum mu yoksa kalanların durumu mu kötü, diye sormuştur.
·
Platon’da felsefe ölüme hazırlıktır.
Ruh, bedeni aşan taraftır ve ebedidir.
·
Ne kadar Platon’un mağara alegorisi
gerçeği görmekle ilgili olsa da asıl amaç ölüme hazırlıklı olmakla ilgilidir.
·
“Ben varsam ölüm yok, ölüm varsa ben
zaten olmayacağım.”[5](Epikouros)
·
Bu Platon’un Stoacılara bıraktığı
mirastır. Epikouros da bile biraz ruhçuluk vardır.
·
Felsefe hem ölümle hem de yaşamla
ilgilidir.
Platon-
Sokrates’in Savunması
|
O halde,
Atinalılar, size tanrının bir vergisi olan beni mahkûm ederek ona karşı bir
günah işlemeyin dediğim zaman, sizin sandığınız gibi kendimi değil, sizi
düşünüyorum. Çünkü, gülünç bir benzetme yapmama izin verin; beni
öldürürseniz, hem büyük, hem cins, ama büyüklüğünden dolayı ağır ve dürtülmek
isteyen bir ata benzeyen devleti yerinden oynatmak için, tanrının başına bela
ettiği benim gibi bir atsineğinin bir benzerini kolay kolay bulamazsınız. Ben
tanrının, devletin başına sardığı bir atsineğiyim, her gün her yerde sizi
dürtüyor, uyarıyor, azarlıyorum; peşinizi bırakmıyorum. Benim gibi bir
kimseyi kolay kolay bulamayacaksınız.[6]
|
·
Platon, “erdem bilgidir” der; bunun
ölümle ilgisi yoktur. Palton aynı zaman da yaşamla da ilgilidir.
·
Thales’ten önce bilgelik vardı, bu
bilgeliğin üzerinden Yunanlılar felsefe yapmaya başladılar.
Diogenes Laertios,
Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri
|
Bazıları felsefe
araştırmalarının barbarlarda başladığını söylerler. Nitekim Aristoteles'in
Magikon'da, Sotion'un da Filozoflar Zinciri adlı eserinin yirmi üçüncü
kitabında belirttiğine göre, ilk felsefeciler Perslerde Maglar, Babillilerde
ya da Asurlularda Khaldaialılar, Hintlilerde "Çıplak Bilgeler",
Keltlerde ve Galatlarda da Dryidlerle Semnotheolar olmuş. Ayrıca Fenike'de
Okhos, Trakya'da Zamolksis, Libya'da da Atlas varmış. Mısırlılar da felsefeyi
başlatanın Nil'in oğlu Hephaistos olduğunu söylerler: onlarda felsefenin
başında rahiplerle biliciler varmış.[7]
|
Böylece felsefe
Yunanlılarda başlamıştır, zaten felsefe adının da barbar bir sözcükle
ilişkisi yoktur.[8]
|
·
Her şeyi tartışmaya açman politiktir.
Polis, Politika ve Yurttaş
|
|
Πόλις
|
Kent,
şehir; kent devleti, devlet
|
Πολιτικός
|
Kentte
ait, kentle ilgili; devlete ait, devletle ilgili
|
Πολίτης, ου, ο
|
Vatandaş,
yurttaş; kentte oturan, kentli[9]
|
KAAN H. ÖKTEN
“Parmenides,
varlıktan yokluk, yokluktan da varlık meydana gelmeyeceğine göre, değişme
yoktur, sonucuna ulaşmıştır.”[10]
|
Φυσικός
|
Doğa,
tabiat; doğayla, tabiatla ilgili, doğa incelemesiyle ilgili, doğal, tabii;
doğaya uygun.[11]
|
·
Parmenides, Foça(İzmir Foça)lıların
İtalya’da kurduğu Elea kolonisinde doğmuştur. Orada bir ilim erbabı, âlim
olmuştur.
·
Parmenides, gördüklerine yanılma, bunlar
değişimi ölçüyor; oysa arkasında değişmeyen bir şey var, der.
·
Physikos, çocuğun doğması, çiçeğin
oluşumudur.
 |
| Antikçağ Doğa Felsefesi |
C. CENGİZ ÇEVİK
Δόζα, ης, η
|
Düşünce,
inanç, kanı, yargı, hüküm; öğreti, doktrin; temelsiz düşünce; varsayım,
hipotez, faraziye; ün, şöhret.[12]
|
Θεός, ου, ο, η
|
Tanrı
|
Opinio
|
Fikir(Opinion)
|
Λόγος
|
Söz,
sözcük; özdeyiş, atasözü, mesel; örnek, misal; vaat, söz verme; bahane,
uydurma, neden; delil, kanıt; söz etme, bahsetme, anma, zikretme; söylenti,
rivayet, şayia, konuşma, görüşme; tartışma, felsefi tartışma; öykü, hikaye,
fabl; düzyazı, nesir halinde kompozisyon; söylev, nutuk; eser, yapıt;
edebiyat, yazın; akıl, us, zekâ, sağduyu, aklıselim, kanı, düşünce, açıklama.[13]
|
Κόσμος
|
Düzen,
nizam, intizam, tertip; sistem; sıkı düzen, disiplin; organizasyon,
düzenleme; kuruluş; evren.[14]
|
Herakleitos.
lego (legein) (söylemek, anlatmak, konuşmak) filinden türetilen logos
terimini fragmanlarda üç temel anlamda kullanır: (1) Söz, söyleme, anlatma ve
söylem; (2) yasa, kural, ölçü, ilke ve miktar; (3) saygınlık ve ün.[15]
|
·
Hakikat olan varsa, bir de hakikat
olmayan vardır.
·
Görünen şey; ağaç, deniz, hakikat mıdır?
Bunun arkasında bir şey yok mudur? Görünen şeyin arkasında hakikat aranır.
Filozof
kimseyi beğenmez; filolog da filozofu beğenmez.
|
·
Presokratiklerin elimizde eseri yok;
elimizde olan fragmanlar sonraki dönemlerde başkalarının kaleminden
kalanlardır.
·
Bazı düşünceler üzerinde anlaşılmıştır.
Mesela, Herakleitos’ta değişim fikri kesindir.
·
“Aynı ırmaklara gireriz ve girmeyiz.
Biziz ve biz değiliz.”[16]
·
Herakleitos’ta karşıtların birliği fikri
vardır.
·
“Çoğunluğun
öğretmeni olan ve çok bildiği söylenen Hesiodos gece ile gündüzün ne olduğunu
bilmezdi. Gece ile gündüz birdir.”[17]
·
“Herakleitos
kendisinden önce gelen ve bilgide otorite olarak kabul edilen şairlerin
söylediklerine itibar edilmemesi gerektiğini vurguluyor. Herakleitos'a göre,
Hesiodos gündüz ile geceyi meydana getirenin güneşin günlük hareketleri
olduğunu anlayamamıştır. Gece ve gündüz Herakleitos'a göre günün doğasını
meydana getiren iki karşıt ögedir.”[18]
·
Logos,
akıl, kelam, söz, mantık, düzen anlamlarına gelir.
·
Logos
Tanrı mıdır?
·
“Bilgelik(logos) tektir. Zeus adıyla
anılmayı istiyor ve istemiyor.”[19]
·
“Bilgelik tektir; her şeyi her şeyle
yöneten düşünceyi bilmektir.”[20]
·
Her
şey zıttıyla vardır.
·
“İnen
ve çıkan yol bir ve aynıdır.”[21]
·
Ölçü:
görünen ve görünmeyen her şeyin bir birliği vardır. Evrenin(Kozmos) hareketinde
bir düzen vardır.
·
İsis’in peçesini sökmeden hakikati göremezsin; evrenin peçesini
sökerek güzelliği görmelisin.
·
Kozmos
evren anlamına gelir ve aynı zamanda estetik anlamını da taşır. Evrende bir
güzellik, estetik vardır.
Herakleitos’un
Ölümü Üzerine
|
Hermippos'un anlattığına göre, hekimlere içindeki suyun
barsaklarını boşaltmak suretiyle dışarı atılıp atılamayacağını sormuş;
hekimler de bunun olmayacağını söyleyince, güneşin altına yatıp kölelerinden
üzerine tezek sıvamalarını istemiş; böylece her tarafı gerilip ertesi gün ölmüş
ve agoraya gömülmüş. Kyzikoslu Neanthes'e göre ise, üstüne yapışan
tezeklerden kurtulamayınca öylece kalmış ve bu değişiklikten ötürü tanınmaz
hale gelip köpeklere yem olmuş.[22]
|
·
Herakleitos ağlayan, Demokritos ise
gülen filozoftur; biri insanların aptallığına ağlarken diğeri insanların
aptallığına gülmektedir.
·
Herakleitos’ta logos sabittir; değişen
şey değildir.
·
Ateş yakar, yaktığından üretir; ateş
tütsüyü yakar, tütsü kokar ama yakan ateştir; ateş logostur.
·
Felsefe seçkin bir uğraştır, hazırlık
ister, liyakat gerekir!
·
Cengiz Çakmak’ın dediği gibi, felsefede
doğma vardır ama yerin dibine sokulur.
·
Doğaya gitmek, piknik alanına gitmek
değildir; doğada-evrende ne olup bittiğini sormak doğaya gitmektir.
Herakleitos’un Övgü ile Bahsettiği İki
Kişi
|
Teutamas oğlu Bias Priene'de yaşadı. Onun logos'u
diğerlerinden daha çoktu.[23]
|
Ephesoslular size yakışan kendinizi asmanız ve kenti çocuklara terk etmenizdir.
Siz, içinizdeki en değerli adam olan Hermodoros'u "aramızda değerli bir
insan bulunmasın, değerliyse de gitsin başka yerlerde, başka insanların yanında olsun" diyerek kentten sürdünüz.[24]
|
KAAN H. ÖKTEN
·
Parmenides’le ilgili elimizde sadece 161
fragman var. Onlar da Parmenides’in elinden çıkma değil, çok sonraları yazılan
malzemedir.
·
Parmenides şiirle yazarken; Herakleitos,
düz yazı ile yazar.
·
Düşünmek lazım; bir yandan da düşünmek
üzerine düşünmek gerekir. Presokratikler, düşünmeyi keşfetti.
·
Parmenides, düşünmek üzerine düşünmüştür.
·
Düşünülmez olanı düşünebilir miyiz?
·
Var olmayanı, varın tam karşıtını,
olumsuzlamasını, var olmayanı düşünebilir miyiz?
·
Yokluğu ve boşluğu düşünebiliriz. Ama
namevcut olanı düşünebiliyor muyuz?
·
Parmenides’de varlık ve düşünme arasında
bir bağ vardır. Düşünce varlık olur.
·
Parmenides’e göre yükseliş aşağıya doğru
olur; aşağıya inerek yükseliriz. Çıkmak için önce inmek gerekir.
·
Düşünmeyle varlık aynı olduğuna göre
değişen şeyler aslında değişmezler.
·
Tanrı Iason’un heykelleri yollarda
bulunur, yolun iki tarafına da gidilebileceğini gösterirlermiş; Parmenides ise
iki taraf olamayacağını yolun bir olduğunu söyler.
Diogenes Laertios’da Parmenides
|
Pyres'in oğlu Elealı Parmenides Ksenophanes'in öğrencisiydi-Theophrastos
Özet adlı eserinde onu Anaksimandros'un öğrencisi olarak gösterir-.
Bununla birlikte Ksenophanes'in öğrencisi olsa da, onun izinden gitmemiştir. Sotion'a
göre, Diokhaitas'ın oğlu, Pythagorasçı Ameinias'ın yanında bulundu: Ameinias
yoksul, ama doğru düzgün bir adamdı. Parmenides onu daha çok izlemiş ve ölümünden
sonra ona kahraman gibi bir tapınak dikmiştir: Nitekim, Parmenides seçkin ve
zengin bir aileden geliyordu; onu sakin bir yaşama yönlendiren de Ksenophanes
değil, Ameinias olmuştu. Yerin küre biçimli olduğunu ve evrenin merkezinde
bulunduğunu ilk gösteren odur. Ateş ve toprak olmak üzere iki öge vardır;
ateş el sanatçısının işlevini görür, toprak da maddenin.
İnsanın güneşten oluşumu ilk sırada yer alır; insan, tüm
evreni oluşturan sıcak ve soğuktan ibarettir. Theophrastos'un bütün okulların
öğretilerini açıkladığı Physika
adlı eserinde andığı gibi, ruhla
akıl aynı şeydir. Felsefe iki bölümdür: Biri gerçeğe göre felsefe, diğeri
kanılara göre. Bir yerde şöyle diyor:
"Yuvarlak gerçeğin korkusuz yüreği kadar
insanların kesin gerçeği yansıtmayan
kanılarını da öğrenmelisin."
Hesiodos, Ksenophanes ve Empedokles gibi o da
felsefesini şiirle açıklıyor. Ölçütü mantıktır, duyuların kesin olmadığını söyler.
Şöyle diyor:
"Köklü alışkanlıklar seni bu yolda hedefi
ıskalayan gözünü,
uğultulu kulağını ve dilini kullanmaya zorlamasın,
tartışmalı konularda mantığınla karar ver! "
Bu nedenle Timon onun hakkında şöyle der:
"Yüce ruhlu Parmenides'in gücü görüş çeşitliliğinde
değil,
ama o aldatıcı imgenin yerine düşünceyi yüceltti."
Platon'un Parmmides
ya da ldealar Üzerine adını verdiği diyalogu onunla ilgilidir.
Olgunluk çağı altmış dokuzuncu Olimpiyat'a rastlar.
Favorinus'un Anıar adlı eserinin beşinci kitabında söylediğine göre, Akşam
yıldızı ile Sabahyıldızının aynı olduğunu ilk bulan o görünüyor; kimilerine
göre ise bu buluşu Pythagoras yapmıştır. Ama Kallimakhos bu şiirin ona ait
olmadığını söyler. Speusippos'un Filozoflar
Üzerine adlı eserinde söylediğine göre,
yurttaşlar için yasalar çıkarmış. Favorinus da Tarih
Derlemesi adlı eserinde "Akhilleus"
adıyla bilinen safsatayı ilk kez onun ileri sürdüğünü söyler.[25]
|
C. CENGİZ ÇEVİK
·
Felsefenin kendisinde politik taraf
vardır. Hayat bakış açımız politiktir. Varlık anlayışında politiklik yok mudur?
·
Herakleitos’un Artemis Tapınağı’na
gitmesi politik eleştiridir.
Herakleitos Artemis Tapınağı’na
Çekilir
|
Artemis tapınağına çekilip çocuklarla aşık kemiği
oynuyor, çevresinde toplanan Ephesoslulara da "Ne bakıyorsunuz, lanet
olasıcalar?" diyordu; "Böylesi aranıza katılıp
politika yapmaktan daha iyi değil mi?"[26]
|
·
Platon’un kitabının ismi Devlet
değildir; Polıteia’dır. Polis yönetimine dair her şeyi kast edilir.
·
Platon, beşinci mektubunda ‘dalkavukluk’
yapar.
·
Platon, sistemin neden memuru olmadığı
sorulunca, benim düzeltebileceğim bir sistem değil, diye cevap verir. Platon,
yeni bir sistem kurmak istemektedir.
“Adalet olmayınca devlet büyük bir çeteden başka nedir ki?”
Augustinus
|
·
Yunanistan’da felsefe, düzenin
bozukluğuna karşı doğmuştur.
·
Platon sürekli adalet konusuna döner.
·
Politika icra etmekten anlamayacak adam,
filozoftur!
·
Platon, Kinik(Sinoplu) Diogenes için
delirmiş Sokrates, der.
·
Kinik Diogenes, Heraklietos, Sokrates
dünyaya at sineği olarak geldi, onun için yönetemezler.
·
Filozof danışman olmaz, filozof rahatsız
edendir. Evrene bakışı ile rahatsız eder. Sistemin bozuk olduğuna inanır!
·
Felsefe sizden fıçıda yaşamanızı,
Artemis tapınağına çekilmenizi, Sokrates gibi zamanı geldiğinde baldıran
zehrini içmenizi ister.
·
Vatandaş politiktir, tepki vermelidir!
“En bilge sayılan
kişinin bildiği ve tutunduğu şey sanılardır. Adalet yalanlar uyduranlar da,
yalanlara tanıklık edenleri de yakalayacaktır.”[27]
|
Soru-Cevap bölümünden notlar:
·
Parmenides’i
incelemek, Heidegger’i incelemekten daha zordur. (Kaan H. Ökten)
·
“Bilgelik(logos) tektir. Zeus adıyla
anılmayı istiyor ve istemiyor.”[28]
Tanrının tek ismi yoktur; Herakleitos tek logoscudur.( C.Cengiz Çevik)
·
Platon’un Phaidon diyaloğu Sokrates’in
neden ölüme gittiğini ortaya koyuyor. Sonsuz ruh fikri vardır. Platoncu görüş,
Hristiyanlığı etkilemiştir. (C. Cengiz Çevik)
Kinik Diogenes ve Fare
|
Masaya tırmanan fareleri görünce, "İşte bak"
dedi, "Diogenes de asalak besliyor."[29]
|
·
Yeryüzünde adaletli olmak zorundayız. (C.
Cengiz Çevik)
·
Ölüme düştüğünde dünyayı
küçümseyeceksin! (C. Cengiz Çevik)
·
Sokrates insanlara, bildiğini sandıkları
şeyi, bilmediklerini göstermeye çalışıyor. (C. Cengiz Çevik)
·
Filozoflar direnerek politik eylem
yapıyorlardı. Kendi τέλοσlarını
gerçekleştirmeyi amaçlıyorlardı. (C. Cengiz Çevik)
·
İnsan kendi telosunu nasıl
gerçekleştirecek? (C. Cengiz Çevik)
·
Sokrates’in görüşleri Kiniklere ve
oradan da Stoacılarla devam etmiştir. (C. Cengiz Çevik)
·
Stoa toplumu eleştirirdi. (C. Cengiz
Çevik)
·
Roma’da Stoa yumuşadı! (C. Cengiz Çevik)
·
Yunan’da felsefe politikse, topluma
topyekûn karşı çıkmasındandır. (C. Cengiz Çevik)
·
Platon’un felsefesi dalkavukluk
değildir; tirana yaptığı dalkavukluktur! Tasvir ettiği filozof bunu yapmazdı. (C.
Cengiz Çevik)
[1] Diogenes Laertios, 9. 16.
(Diogenes Laertios, Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri, (Çev. Candan
Şentuna), YKY, İstanbul 2003.)
[2] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 11.
[3] Epikharmos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2018, s. 47.
[4] Güler Çelgi, Eski Yunanca-Türkçe
Sözlük, Kabalcı, İstanbul 2011, s. 700.
[5] Epikharmos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2018, s. 41.
[6] Platon, Sokrates’in Savunması,
(Çev. Niyazi Berkes), Cumhuriyet, 1998, s. 66.
[7] Diogenes Laertios, 1. 1.
[8] Diogenes Laertios, 1. 4.
[9] Güler Çelgi, Eski Yunanca-Türkçe
Sözlük, Kabalcı, İstanbul 2011, s. 543-544.
[10] Cengiz Çakmak’ın ifadesidir.
Bkz. Epikharmos, Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2018, s. 36.
[11] Güler Çelgi, Eski Yunanca-Türkçe
Sözlük, Kabalcı, İstanbul 2011, s. 708.
[12] Güler Çelgi, Eski Yunanca-Türkçe
Sözlük, Kabalcı, İstanbul 2011, s. 178.
[13] Güler Çelgi, Eski Yunanca-Türkçe
Sözlük, Kabalcı, İstanbul 2011, s. 402.
[14] Güler Çelgi, Eski Yunanca-Türkçe
Sözlük, Kabalcı, İstanbul 2011, s. 383.
[15] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 30; Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 34.
[16] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, 129; Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 133.
[17] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 145; ; Herakleitos, Fragmanlar,
(Çev. Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 149.
[18] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 145; ; Herakleitos, Fragmanlar,
(Çev. Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 149.
[19] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 93; “Bilge olan tektir. Zeus adıyla
anılmayı istiyor ve istemiyor.” Herakleitos, Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakmak),
Alfa, İstanbul 2014, s. 97
[20] Herakleitos,
Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakma), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 11; Herakleitos,
Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 115; Epikharmos,
Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2018, s. 25; 47-48;
"Bilgelik tektir, bilgelik tüm dünyayı her yerde yöneten düşünceyi bilmektir."
Bkz. Diogenes Laertios, 9. 1.
[21] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakma), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 151; Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 156.
[22] Diogenes Laertios, 9. 4.
[23] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 107.
[24] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 279.
[25] Diogenes Laertios, 9. 21-23.
[26] Diogenes Laertios, 9. 3.
[27]Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 85; Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2014, s. 89;
Epikharmos, Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakmak), Alfa, İstanbul 2018, s.
59.
[28] Herakleitos, Fragmanlar, (Çev.
Cengiz Çakmak), Kabalcı, İstanbul 2005, s. 93; “Bilge olan tektir. Zeus adıyla
anılmayı istiyor ve istemiyor.” Herakleitos, Fragmanlar, (Çev. Cengiz Çakmak),
Alfa, İstanbul 2014, s. 97
[29] Diogenes Laertios, 6. 40.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder