| Madagaskar |
Madagaskar ismi Marco Polo’nun
seyahatnamesinden gelmektedir. Adaya gelen Portekizlerin “San Lorenzo”(Saint
Lauret); Müslümanların “Cezîre'ül kumr”; Bantuların “Bukini” olarak
isimlendirdikleri görülür.[1]
Madagaskar, Güney Afrika’da ve
Hint Okyanusu’nda bir adadır.[2]
Adayı Afrika kıtasından, Mozambik kanalı ayırmaktadır. Adada ilk insan
yerleşiminin M.Ö. 350 tarihlerinde kurulduğu düşünülmektedir.[3]
Hindistan yolu üzerinde olması
açısından Avrupalılar için stratejik önemi olan bir konumdadır. 10 Ağustos 1500
tarihinde, Portekizli denizci Diogo Dios, bilindiği kadarıyla, adaya ilk ayak
basan Avrupalıdır. Fransa, İngiltere ve Hollanda’nın adada küçük yerleşimleri
vardı(17. yy. ortası). Fransa, adayı sömürge haline getirmeye çalışmışsa da 17.
yy.da başarıya ulaşamamıştır. 18. yüzyılın ikinci yarısından sonra,
Madagaskar'ın yerli gruplarından Merinalılar Madagaskar’da bir siyasi birlik
kurdular.[4]
1787 tarihinde Andrianampoimimerina önderliğinde birleşmişler ve adadaki ilk
modern devlet yapısının temellerini atmışlardır. Adanın güneyi hariç büyük bir
kısmını ele geçirmeyi başarmışlardır. Kendisinden sonra çeviriyazımını
yaptığımız metnin de zikrettiği, oğlu I. Radama hükümdar olmuştur. Adanın yurt
dışı ile ilişkilerinin geliştiği bir dönem olduğu görülür. Fransa ve İngiltere
ile diplomatik ilişkiler ilerletilmiştir. Madagaskar birlikleri Britanya askeri
modeline göre yeniden düzenlenmiştir. İngiliz misyonerler İncil’i Malgaşça
diline çevirmek yanında, latin alfabesinin kullanılması ve yaygınlaşması için
faaliyetler gerçekleştirmiştir. İngiliz askeri desteği ile I. Radama adanın
tamamında kontrolü ele geçirmiştir.
1828 tarihinde I. Radama’nın
ardından tahta eşi I. Ranavolana geçmiştir; 1861 tarihine kadar ülkeyi yönetmiştir.
Kendine rakip olabilecek olan eşinin tüm ailesini öldürtmüş, Hristiyanlığı
yasaklamış, tüm yabancıları 1835-36 tarihinde ülke dışına çıkarmıştır. Oğlu
ikinci II. Radama(1861-63) ise diğer ülkelerle olan ilişkileri yeniden
canlandırmaya uğraşmış, bunun için Fransa’ya imtiyazlar tanımıştır. Aynı zamanda
din özgürlüğünü sağlamaya çalışmış ve liberal siyaseti ile ön plana çıkmıştır.
Annesi sayesinde oluşan bazı tabakalar bu durumdan hoşnut olmayarak, II. Radama’yı
boğarak öldürmüşlerdir. II. Radama’nın eşi II. Ranavalona(1867-1883), 1867
tarihinde kraliçe olarak ülkeyi yönetmeye başlamıştır. Bu kraliçenin özelliği,
Protestan mezhebini, ülkenin resmi dini olarak kabul etmesidir. 1883 yılında
Fransa adada egemen olmaya çalıştı ve iki yıllık bir savaş gerçekleşti.
1883 tarihinde adanın son kraliçesi III. Ranavalona tahta çıktı. Bu dönemde
Fransa güçlerine karşı bir süre direnmeyi başarmışlarsa da 1896 tarihinde Fransa bu direnci tamamen kırmış ve adayı himayelerine almıştır. Fransa, 1897 tarihinde
III. Ranavalona’ya tahtı zorla bıraktırmış ve 1917 tarihinde ise Cezayir’e
sürgün etmiştir.
1915 ile 1929 tarihlerinde
gerçekleşen isyanlar, Fransa tarafından bastırılmıştır. 1942 yılında ise ada
İngiltere tarafından Fransa’dan ele geçirilmiştir. İkinci Dünya Savaşı’nın
sonunda ise ada tekrar Fransa’ya iade edilmiştir. 1945 tarihinde bağımsızlık
için örgütlenen gruplar, 1956 tarihine kadar bağımsızlık için mücadele etmişler
ve bu mücadeleler sert bir şekilde bastırılmıştır. 1956 tarihinde ise Fransa
denizaşırı bölgeleri için yeni bir düzenleme için yasa çıkarmıştır. Bu
gelişmelerin sonucunda, 14 Ekim 1958 yılında özerk konum elde edilmiştir. 1959
tarihinde ülkenin anayasası kabul edilir ve 26 Haziran 1960 tarihinde ülke
bağımsızlığını elde etmiştir.[5]
Bizim çeviriyazımın
gerçekleştirdiğimiz metinde, I. Radama’dan 1887 tarihine kadar ki gelişmeler
anlatılmaktadır. Metin, Yunan harfli Türkçe olarak yayınlanan “Çocuklar İçin
Angeliaforos” süreli yayının, 1 Mart 1887 tarihli sayısında yayınlanmıştır.
Metnin çeviriyazımı ve sadeleştirilmiş çeviriyazımı gerçekleştirilmiştir. Önce
sadeleştirilmiş çeviriyazım, ardından ise özgün çeviriyazım verilmiştir. Metin
görselleri “Madagaskar Kraliçesi” ve “Madagaskar’ın Payitahtı” da metinlerle
beraber verilmiştir.
 |
| Madagaskar Kraliçesi III. Ranavalona |
MADAGASKAR(ΜΑΔΑΓΑΣΚΑΡ)
Madagaskar(Μαδαγάσκαρ) bir ada olduğu sebebinden,
büyüklükçe ve ehemmiyetçe anlamsız ve manasız bir şeydir diye zannetmeyiniz.
Madagaskar 970 mil uzunluğunda olup, 5 milyon kadar nüfusu vardır. Birkaç
kabileler olup, bunların içinde en kuvvetlileri Hovas[6](Χόβας) ve Sakalavas[7](Σακαλάβας) kabileleridir. Hovaslar
saltanat süren millet olup, Madagaskar adasının merkezi ve doğu kısımlarında
sakin olurlar. Onların açık kahverenginde lehçeleri ve Malayalılarınkine[8](Μαλαγια) benzer nizami sima ve çehreleri vardır. Sakalavaslar adanın batı
sahilinde sakin olup, Afrikalılar gibi siyah derileri ve çıkık yüzleri vardır.
Boy bedenceonlar Hovaslardan daha uzun olup, sayıca da onlarda çokturlar. Bir
asır önce adada bu kabile hükümet sürmekteydi ise de, Hovasların sonra galebe
çalmaları aklın kuvvete üstün geldiğini gösteriyor.
Hovas hükümetinin
müessisi 1810’dan 1828’e dek hükümet süren Birinci Radama(Ραδάμα) olup, Rusya İmparatoru Büyük Petros’a(Πετρος) mukayese ve teşbih edilir.
Birinci
Radama talim ve terbiye ve medeniyetin kuvvet bahsettiğini gördüğünden, kendi
askerlerini talim etmek için İngiliz zabitleri davet etti ve en ümitli
gençlerden bazısını talim olunmak üzere ecnebi memleketlere gönderdi. Birinci
Radama Hristiyan misyonerlerinin 1820’de adaya girmelerine ruhsat verip, onlar
da derhal lisanı yazılı bir hale koydular ve adaya faydakı ticaretler ithal
eylediler.
Fakat yazık
ki Birinci Radama daha genç iken vefat edip, zevcesi Birinci Ranavalona(Ραναβαλόνα) onun tahtını zapt edip misyonerleri memleketi bırakmaya mecbur etti
ve Hristiyanları mahv ve yok etmeye çıkıştı. Yüzlerce Hristiyanlar zalim ölümle
katl olundular ve diğerleri zindana atılıp esir edildiler. Birinci
Ranavalona’nın hükümeti 1861’de son bulup, iki kimseler kendinin yerine geçip
kısa kısa müddetler hükümet sürdükten sonra, İkinci Ranavalona tahta tahta
çıktı. İkinci Ranavalona ilk işlerinden biri Hristiyanlığı bir genel mezhep
halinde kabul ve tasdik etmek olup, çok geçmeden İkinci Ranavalona başvekil
olan zevci ile beraber vaftis olundu. Ertesi sene şahane putlar yakılarak, ta o
vakitten beri envare ilim u maarif çabuk çabuk her tarafa yayılmakta bulunmuştur.
Londra misyoner şirketi, Nor(Νόρ) ve Lutheraboyleri(Λουθηρανοιλερ) namında diğer bir şirket ve Fransız Katolikleri ahaliyi Hristiyanlığa
döndürmeğe çalışıp azim muvaffakiyete de nail olmaktadırlar. On iki sene önce
bütün adada ancak 300,000 Hristiyan olup, ta o vakitten beri onların sayısı süratle
artmakta bulunmuştur.
1883 de iyi
Kraliçe vefat edip şimdiki Üçüncü Ranavolana, Kraliçe İkinci Ranavolana yerine
geçti ki bu Kraliçenin dahi soylu bir kadın olduğu görünmektedir. Biz burada Üçüncü
Ranavolana ve onunla beraber seksen bin nüfusu olup payitaht olan Antaninarı(’Αντανινάρ) şehrinin birer resimlerini
koruz. 1883’den beri Fransızlar adayı himayeleri altına almışlar ise de,
Hovaslar pek müstakil olup Fransızları kendiişlerine müdahale etmeye bırakmazlar.
 |
| Madagaskar Başkenti |
MADAGASKAR(ΜΑΔΑΓΑΣΚΑΡ)
Madagaskar(Μαδαγάσκαρ)
bir ada olduğı eçlden, büyüklükçe ve ehemmiyetçe mealsiz ve manasız bir
şey dir deyu zann etmeyiniz. Madagaskar 970 mil uzunlığında olup, 5 milyon
kadar sekenesi var dır. Birkaç kabileler olup, bunların içinde en kuvvetlileri
Hovas(Χόβας) ve Sakalavas(Σακαλάβας) kabileleri dir. Hovaslar
saltanat süren millet olup, cezire-i mezkurenin merkezi ve şarki kısmlarında
sakin olurlar. Anlerin açık kahve renginde lehçeleri ve Malayalılarınkine(Μαλαγια) benzer nizami sima u çehreleri var dır. Sakalavaslar adanın garbi
sahilinde sakin olup, Afrikalılar gibi siyah derileri ve çıkık yüzleri var dır.
Boy bedence anler Hovaslardan daha uzun olup, sayıca da anlerden çok dırlar.
Bir asr akdem adada bu kabile hükümet sürmekte idi ise de, Hovasların sonra
galebe çalmaları aklın kuvve-i tabiiyeye faik oldığını gösteriyor.
Hovas hukümetinin
müessisi 1810dan 1828e dek hükümet süren Birinci Radama(Ραδάμα) olup, Rusya İmperatorı Büyük
Petrosa(Πετρος) mukayese ve
teşbih edilir.
Muşarileyh
talim u terbiye ve medeniyetin kuvvet bahs etdiğini gördüğünden, kendi
askerlerini talim etmek içun İngiliz zabitleri davet etdi, ve en ümitli
gençlerden bazısını talim olunmak üzre ecnebi memleketlere gönderdi Muşarileyh
Hristian misionarlarının 1820de adaya girmelerine ruhsat verip, anler de derhal
lisanı yazılı bir hale kodılar, ve adaya müfit ticaretler idhal eylediler.
Fakat yazık
ki müşarileyh daha genç iken vefat edip, zevcesi Birinci Ranavalona(Ραναβαλόνα) anın tahtını zabt edip misionarları memleketi brakmaya mecbur etdi,
ve Hristianları mahv u nabedid etmeye çıkışdı. Yüzlerce Hristianlar zalim
ölümle katl olındılar, ve diğerleri zindana ilka olınıp esir edildiler. Müşarün
ileyhanın hükümeti 1861 de hitam bulıp, iki kimseler kendinin yerine geçip
kıssa kıssa müddetler hükümet sürdükden sonra, ikinci Ranavalona tahta cülus
eyledi. Müşarün ileyhanın ilk işlerinden biri Hristianlığı bir mezheb-i umumi
halinde kabul ve tasdik etmek olup, çok keçmezden müşarun ileyha baş vekil olan
zevci ile beraber vaptis olundu. Ertesi sene mülükhane putlar ihrak olunıp, ta
ol vakitdan beru envare ulum u mearif çabuk çabuk her tarafa yayılmakda
bulunmış dır. Londra misioner şirketi, Nor(Νόρ) ve Lutheraboyleri(Λουθηρανοιλερ) namında diğer bir şirket, ve Fransız
Katolikleri ehaliği Hristianlıga döndermege çalışıp azim muvaffakiyete de nail
olmakda dırlar. On iki sene akdem bütün adada ancak 300,000 Hristian olup, ta o
vakitdan beru anlerin adedi kemali süratle artmakda bulınmış dır.
1883 de eyi Kraliça vefat edip şimdiki Üçüncü Ranavolana
Kraliça müşarün ileyhanın yerine geçti ki bu Kraliçanın dahi necip bir kadın
oldığı görünmekde dir. Biz burada müşarün ileyhanın ve anınle beraber seksen
bin sekenesi olup paitaht olan Antaninarı(’Αντανινάρ) şehrinin birer resmlerini koruz. 1883den beru Fransızlar adayı
himayeleri altına almışlar ise de, Hovaslar pek müstakil olup Fransızları kendi
işlerine müdahele etmeye brakmazlar.
 |
| Madagaskar, Angeliaf |
[1] Davut Dursun,
“Madagaskar”, islanansiklopedisi.org.tr/madagaskar
[2] “A.g.m”
[3] Wikipedia, Madagaskar
[4] Dursun, “a.g.m.”;
Wikipedia, Madagaskar.
[5] Wikipedia, Madagaskar
[6] Hova
[7] Sakalava
[8] Malezya
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder