| Mezopotamya |
M.Ö. 2900 tarihiyle beraber Sümer kentlerinin önem kazandığını görürüz. Bu döneme Erken Hanedanlar Dönemi (M.Ö. 2900-2350) denir. Güney Mezopotamya’da çiviyazısı bulunan kentler, Adab, Kiş, Nippur, Umma, Ur, Uruk ve Lagaş’tır. Ayrıca Fırat üzerinde bulunan Mari kentinde de çiviyazılı belgeler ele geçmiştir. Kiş kenti ilk önemli kentlerden birisi olmuş, Güney Mezoptamya’da “Kiş Kralı” unvanı önemli bir yer edinmiş, birçok kral kendine bu unvanı yakıştırmıştır. Kiş kenti yanı sıra Ur ve Uruk, Sippar, İsin, Nippur, Adab, Zabalam, Şuruppak, Girsu, Badtibira, Larsa, Eridu, Lagaş ve Umma kentlerinin de önemli kentler olduğu anlaşılmaktadır.
Bu dönemde bölgede on sekizi büyük olmak üzere otuz beş tane kent-devleti vardı. Kırsal alanların kentlere dönmesi, başta aralarında uzak sınırlar olmasını ortadan kaldırdı. Ayrıca nüfus artışı kent-devletlerini kontrolünü sağlayacak fazla alan isteğine itti. Tarım topraklarının ele geçirilmesi amacıyla kent-devletleri arasında rekabet ve savaşlar ortaya çıktı. Bunun üzerine kent-devletinin yönetiminde askeri rol önem kazandı. Yeni askeri yönetici, rahip-kral gibi tapınakla değil, saray ve krallıkla özdeşleştirilir. Tapınaklar şehirde önemli yapılardı ve ziggurat yapıları bu dönemde görülür.
| Ziggurat |
Bunun yanında ilk defa saray yapıları kurulmaya başlanmıştır. Lagaş’ta tapınak ve saray arasında, tanrının ismine yararlı olacak ama sarayın tanrının mülklerine sahip olacağı bir düzenleme yapıldı. Bu da ilahi ve dünyevi iktidar ayrımını ortadan kaldırdı; ilahi ve dünyevi iktidar kaynaştı. Ayrıca krallar, iktidarı oğullarına bırakarak, sülale yönetimini oluşturdular.
Kent devletleri arasında diplomatik ilişkiler söz konusuydu(Mari’de bulunan Ur kralının isminin yazdığı boncuk, kent-devletleri arasında hediye verme olgusunu ortaya koymaktadır. Ayrıca Lagaş ve Adab arasında hükümdar eşlerinin hediye değiş tokuşu yaptıkları bilinmektedir. Kent-devletleri arasında ticaret üzerinden anlaşma yaparak, kendisinden daha üstün bir otoriteyi kabul ettiği ittifaklar görülmektedir). Şuruppak’ta bulunan bir metin, M.Ö. 2500 civarında Ur, Adab, Nippur, Lagaş ve Umma askerlerinin bu kentte, Şuruppak askerleri haricinde oldukları anlaşılmaktadır. Aynı belgeden Umma, Lagaş ve Adab arasında “Unken” isimli bir ittifak birliğinin olduğu da anlaşılmaktadır. Bu ittifaklara Umma ve Lagaş arasındaki sınır çatışmaları son verdi. M.Ö. 2400 yılları civarında Uruk kralı Lugalkiginedudu, Ur’da krallığını ilan etmiştir. Erken Hanedan Dönemi’nin sonunda Umma kralı Lugalzaggisi, Ur ve Uruk’u fethettikten sonra Lagaşlı Uruinimgina’yı yenilgiye uğratmıştır. Lugalzaggisi’nin bölgedeki hâkimiyetine yeni bir güç olan Akad’ın hükümdarı Sargon son verdi ve tüm Mezopotamya’yı ele geçirerek merkezi bir devlet kurmayı başardı.
| I. Sargon, Akad Hükümdarı |
Erken Hanedanlar Dönemi’nde yazı sistemi gelişti, piktografik(resim) özellikli olan yazı, ilk biçimler olan resim özelliğini bir kenara bıraktı. Piktografik yazı, çiviyazısına bu dönemde evrimleşti. Yazı, kil tablete, eğik uçlu bir kamışın bastırılması ile yazılıyordu. Suriye ve Kuzey Mezopotamya’da kullanılacak olan çiviyazısı, Güney Mezopotamya etkisi ile kullanılmaya başlanacaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder