 |
| III. Ur Hanedanlığı; Yeni Sümer Dönemi |
Sümer Kral Listelerinde bulunan bir ifade dönem hakkında yeterince fikir vermektedir: “Kral kimdi? Kim kral değildi?” Akad sonrası Yakındoğu’da durum eskisine dönmüştür. Bu dönemden sonra “Yeni Sümer” olarak lanse edilen, III. Ur Hanedanlığı(M.Ö. 2112-2004) ortaya çıkmıştır.
Lagaş’da Gudea’nın iktidara geçtiği dönemde, Uruk’ta Utu-hegal bağımsızlığını ilan etmiş, Ur kentine Ur-Nammu’yu(M.Ö. 2112-2095) yönetici olarak atamıştır. Ur-Nammu kentin idaresini ele geçirmiş, Sümer ve Akad’ın mirasçısı olduğu iddiası ile “Sümer ve Akad ülkelerinin kralı” unvanını kullanmış ve Ur’u başkent ilan etmiştir.
 |
| Ur. Nammu |
Ur-Nammu(Ur-Nammu önemli bir yasa koyucu olarak anılır. Bu yasa korunmuş en eski hukuk yasasıdır), Doğu’da Elam’da Kuzey’de Asur kentinde merkezi kontrolün sağlandığı bilinmektedir. Şulgi zamanında “Sümer ve Akad ülkelerinin kralı” unvanı yanına “dört bir yanın kralı” unvanı eklenmiştir. III. Ur Hanedanı Dönemi’nde kentleşme ve nüfus artışında önceki dönemlere oranla artış vardı.
Ur kentinde yapılan inşa faaliyetleri bu dönemde ilgi çekmektedir. Ur’da Ziggurat, tapınak ambarları, konutlar ve dini saray gibi yapılar vardı. Uruk, Nippur, Eridu, Diyala, Eşnunna, Lagaş, Kiş, Larsa gibi önemli kentlerde de özellikle kutsal alanlar olmakla beraber inşa faaliyeti içine girmişlerdi.
 |
| UR ZİGGURATI |
İran topraklarıyla diplomasi ilişkisi içindeydi, Basra Körfezi ile ise ticari temaslar sürmekteydi. Suriye devletleri ile dostane ilişkiler kurulmuştu. III. Ur Hanedanı Dönemi’nin toplamda beş tane kralı oldu. Devlet ve yapılanması aniden yıkıldı. Bu yıkılmada Elam akınları ve Amurru akınlarının etkisi olmuştur. Etkin bir merkezi yönetim kuran III. Ur Hanedanı’nın yıkılışı ile ilgili ağıtlar ilgi çekicidir. Bunlardan biri şöyledir: “(Sonsuza dek) üstünlüğü elinde tutacak bir krallık gören olmuş mudur? Onun (yani Ur'un) krallığının saltanatı gerçekten uzun sürdü ama artık bitkin düştü. Ey benim Nanna'm (ay tanrısı ve Ur'un koruyucu tanrısı) uğraşma (boşuna), kentini terk et!”
“Hiçbir kral kendi başına güçlü değildir. Babilli Hammurabi’yi, Larsalı Rim-Sin’i, Eşnunnalı İbal-pi-El’i ya da Katnalı Amut-pi-El’i on ila on beş kral takip eder; Yamhadi Yarim-Lim’i ise yirmi kral.” M.Ö. 18. yüzyıla ait yukarıdaki metin III. Ur Hanedanı dönemi sonrası durumu özetlemektedir.
Yasin Çetin, Mezopotamya ve İran Mitolojilerinde Tanrı Anlayışı, Konya-2019, s. 9-10.
 |
| Ur-Nammu Kanunları |
UR-NAMMU KANUNI.ARI
Metin:
İstanbul Eski Şark Eserleri Müzesinde 3191 No.su altında.
Kanun Maddelerinin Konusu
Yalan Suçlamalar: (10)
Kaçak Köleler: (15)
Yaralamalar: (16-18)
Metnin Çevirisi:
14-23 bozuk
24) [...]memlekete
25) [...]aylık olarak
26) 90 Gur(hacim ölçüsü, Akk. kurrum ( : ca 300 litre)) arpa
26) 30 koyunun
27) 30 sıla(hacim ölçüsü, Akk. qum ( : I litre)) en iyi yağ (sultanî yağ)
28) muntazam bir takdime olarak
29) ona tayin edilmiştir.
30) Vaktaki tanrı Anu
31) ve tanrı Enlil
32) Ur krallığını - .
33) Tann Nanna'ya verdiklerinde (Anu ve Enlil Ur krallığını
Nanna'ya verdikleri zaman)
35) O zaman, Ur-Nammu
36) Ninsun'un
37) doğurduğu evlat,
39) onu doğuran
40) sevgili anasına
41) onun adaleti (ve)
42) doğruluğu için
43) [...]
bozuk
73) yedi[...]
74) [...] versin
76-77) Lagaş ensi'si
75) Nam-hani'yi
78) öldürdü
81) Tarı Nanna'nın
80) Magan gemisini
79) hudutta
83) şehir kralı
82) Nanna,nın yardımıyla
84) geri döndürdü.
85) Ur'da (böylece)
86) parladı
87) Vaktaki (o zamanlar)
88) seçme tarlalar
89) vardı.
90) ticaret nakliyesini (yapan)
91) büyük gemiciler
92) vardı.
93-94) sığır, koyun
95) eşek ve diğer hayvanların
96) [çobanları] vardı.
97-103) kırık
104) Vaktaki Ur-Nammu
105) kuvvetli adam
106) Ur kralı
107) Sumer ve Akkad kralı
108) Nanna'nın kolu ile (yardımı ile, desteği ile)
109) şehrin kralı
111) tanrı Utu'nun
110) değişmez sözüyle
112) memlekette adaleti
113) tesis etti.
114) düşmanlık
115) ve kötülüğü
116) silahla döndürdü (uzaklaştırdı).
117-123 satırları 90-97'nin tekrarıdır.
125) Vaktaki
126) Umma
127) Marad
128) (ve) kazallu'da
129) [...]
130) [...]
131) Şehrin kralı
132) Nanna'nın yardımıyla
133) [...]
134) [...] yaptı
135) bakırı
136) odunu
137-141 bozuk
142) yedileri tespit etti.
143) 1 sila bronzu
144) tespit etti (ayarladı).
145) 1 mana'yı (I manûm (= ca1/2 kg); 1 sıqlum (= ca 8 1/3 gr.)
146) tespit etti.
147) 1 seqel gümüş ve taşı
148) 1 manaya göre
149) tespit etti.
150) Vaktaki
151) Dicle sahilleri,
152) Fırat sahilleri
153-160 kırık
161) kral . . . . bir şandanakku(bahçıvanbaşı?) sahibi etti.
162) Öksüz, zengine
163) teslim edilmedi.
164) Dul kadın, kuvvetli adama
165) teslim edilmedi.
166) 1 Seqel'lik adam
167) 1 mana'lık adama
168) teslim edilmedi.
169-195 kırık
***
$l-196) Eğer
197-231 kırık
$ 5 - 232) Eğer, bir adamın
233) bakire kölesinin (bikrini)
235) bir adam
234) düşmanca bozarsa
236) [...]
237) o adam
238) 5 segel gümüş
239) tartacaktır (ödeyecektir).
$6-240) eğer
241) bir adam eşini (kız olarak aldığı)
242) boşarsa
243) I mana gümüş
244) tartacaktır
$7-225) eğer
246) dul olarak aldığı kadını
247) boşarsa
248) 1/2 mana gümüş
249) ödeyecektir.
$8-250) Eğer
251) bir sözleşme tableti
252) [...] yoksa
253 - 254) (dulla) beraber (kucağında) yatan adam
255) para ödemiyecektir
256-269 eksik
$ 10 - 270) Eğer
272) bir adam, bir adamı
271) büyücülükle
273) [itham ederse]
274) nehir tanrısına (onun adaletine)
275) götürülür (nehre atılır).
276) Eğer nehir tanrısı
277) temize çıkarırsa
278) götüren (itham eden)
279-280) 3 seqel gümüş tartacaktır
$ 11 - 281) eğer
282) bir adamın eşini
283-84) zina ile (kucakta yatmakla)
285) bir (başka) adam itham ederse
286) nehre gidiş
281\ temize çıkarsa
288) Onu itham eden adam
289) l/3 mana gümüşten
290) tartacaktır.
$ 12 - 291) Eğer
292) damat adayı (gelini takip eden)
293) kayın pederinin evine
294) girerse
295) kayın peder, [onun eşini]
296) sonrada
297) başka bir adama
298) verirse
299) getiriliği hediyelerin
300) iki katını
301) (kayın peder) tartacaktır (ödeyecektir).
kırık
$ 14 - 316) Eğer [...] bir köle kadın
317) şehrinin hududunu
318) aşarsa
319) bir adam onu (geri) çevirirse
320) kölenin sahibi
321) onu geri getiren adama
322) x Seqel gümüş
323) tartacaktır.
$ 15 - 324) Eğer
325) bir adam, bir adamın
326) silah ile
327) kendi ayarında birinin
328) ayağını kırarsa
329) 10 seqel gümüş
330) tartacaktır.
$ 16 - 331) Eğer
332) bir adam, bir adama
333) silahıyla
335) vurarak
334) kemiğini
336) kırarsa
337) 1 mana gümüş
338) tartacaktır.
$ 17 - 339) Eğer
340) bir adam, bir adamın
341) [bakır bıçakla( ?)]
342) burnunu keserse
343) 2/3 mana gümüş
344) tartacaktır.
$ 18 - 345) Eğer
kırık
***
U. 7739 II
$ 18 - 48) kırık
$ 19 - kırık
$ 20 - III. 35 satırları kırık
21)
$ 36) getirsin
37) Eğer
38) kölesi yoksa (karşılığı)
39) 10 segel gümüştür
40) ona ödesin
41-42) eğer gümüşü yoksa
43) başka bir şeyle
44) ödemiyecektir.
$ 22 - 45) Eğer
46) bir kimsenin kadın kölesi, (evin) hanımı gibi
47) davranırsa
48) küfrederse (evin hanımına veya beyine)
49) 1 ölçü tuzla (evin hanımı veya beyi)
50-51) onun ağzını yakacaktır.
$ 23 - 52) Eğer
53) bir kimsenin kadın kölesi (evin) hanımı gibi
54) davranırsa
55) ona (evin hanımı veya beyi) vurursa
kırık
$ 25 - 34) Eğer
35-36) bir adam şahitliğe çıkarsa
37) (Onun) bir hırsız olduğu
38) tespit edilirse
39-40) 15 seqel gümüş tartacaktır
$ 26 - 41) Eğer
4243) bir adam şahitliğe çıkarsa
44) yeminden dönerse (kaçarsa)
45) mahkemede söz konusu olan şey neyse
46) onu ödeyecektir
$27 - 47) Eğer
48) bir adamın ekime hazır tarlasını
49-50) bir (başka) adam tarla olarak işler (ve)
51) ekerse
52) dava edildiğinde
53) (mütecaviz) bunu dikkate almazsa
54) o adam
kol V
1) masrafları ödeyecektir.
$ 28 - 2) Eğer
3) bir adamın ekime hazır tarlasını
4) bir (başka) adam su altında bırakırsa
5) 1 iku'luk tarla için
6) 3 gur arpa
7) ölçecektir.
$ 29 - 8) Eğer
9) bir adam ekime hazır tarlasını ekmek için
10) bir adama verirse
12) (o adam) onu ekmezse
13) işe yaramaz ( ?) tarla haline
14) getirirse
15) tarlanın her iku'su için
16) 3 gur arpa
1?) Ölçecektir
$ 30 - 18) eğer
gerisi kırık
Mebrure Tosun, Kadriye Yalvaç, Sümer, Babil, Asur Kanunları ve Ammi Şaduka Fermanı, TTK, Ankara 1989, s. 30; 37-43.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder