“Hiçbir kral kendi başına güçlü değildir. Babilli Hammurabi’yi, Larsalı Rim-Sin’i, Eşnunnalı İbal-pi-El’i ya da Katnalı Amut-pi-El’i on ila on beş kral takip eder; Yamhadi Yarim-Lim’i ise yirmi kral.”
M.Ö. 18. yüzyıla ait yukarıdaki metin III. Ur Hanedanı dönemi sonrası durumu özetlemektedir. Burada değinmemiz gereken, III Ur Hanedanı döneminde bölgede gözüken Amurruların(MAR.TU), bazı kent-devletlerde yükselerek iktidara gelmiş olmalarıdır. Fakat Amurrular kendi kültürlerini bir kenara bırakarak, Mezopotamya’daki mevcut kültürü benimsemişlerdir. Bu dönemde Güney Mezopotamya ve Kuzey Mezopotamya’da önemli gelişmeler yaşanmıştır. İşbi-Erra(M.Ö. 2017-1985), Mari kentinde görevde bulunduğu sırada krallığını ilan etmiş ve önemli kentlerde(Nippur, Uruk, Eridu) hak iddia etmiştir. Gelenek haline gelmiş, “dört bölgenin kralı” unvanını kullanıyordu. Gücünü bu kentleri kontrol etmekten ve körfez kıyılarına giden ticari yolları kontrol etmesinden alıyordu. Bu denetim sayesinde Arap ve Hint ticaretinden yararlanıyordu. Kontrolü altındaki bölgede inşa faaliyetine girişmiştir.
 |
| Mari |
İşbi-Erra’nın devleti, Larsa’da bir Amurru hanedanı üyesi Gungunum’un(M.Ö. 1932-1906) kral olması ile güçlü bir rakiple karşılaşır. Larsa güçleri, Ur, Uruk ve Susa’yı ele geçirmiştir. İkili arasındaki mücadeleyi kuzeyde farklı gelişmeler izleyecektir. Larsa, Ur’u ele geçirmekle körfez ticaretinin ana limanını ele geçirmiş oluyordu. 1834’de Larsa, Elam kökenli bir Kudur-Mabuk tarafından ele geçirildi ve oğlunu burada tahtta bıraktı. Bundan sonra tahta diğer oğlu Rim-Sin(M.Ö. 1822-1763) tahta çıktı. M.Ö. 1830 yılında babasının öldüğü sırada önemli bir güç haline gelmişti. M.Ö. 1810 yılında Babil, İsin ve Uruk koalisyonunu yenilgiye uğrattı. M.Ö. 1800 yılında Uruk’u yıktı, M.Ö. 1793 yılında ise İsin’i fethetti. Sadece Babil kalmıştı, M.Ö. 1792 yılında Babil’de Hammurabi tahtta geçti. Rim-Sin bu tarihten itibaren hâkimiyet alanında idari sistemi kurmak ve kent-devletlerin bağımsızlıklarını ortadan kaldırmakla uğraştı. İleride Hammurabi’nin kuracağı merkezi devletin altyapısını hazırladığı söylenebilir. Bu dönemde Eşnunna kent-devleti de Hammurabi’nin ele geçirmesine kadar önemli bir siyasal güç haline gelmiştir.
 |
| Mari, Larsa, İsin, Eşnunna, Babil |
Yasin Çetin, Mezopotamya ve İran Mitolojilerinde Tanrı Anlayışı, Konya-2019, s. 9-10.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder