1889-1890 RUS/ASYA GRİBİ SALGININA DAİR 1890 TARİHLİ HABER

by Yasin Çetin on Ocak 02, 2025 in Angeliaforos, Karamanlıca, Karamanlides, Süreli Yayınlar, Tarih, Yunan Harfli Türkçe

1889-1890 RUS/ASYA GRİBİ SALGININA DAİR 1890 TARİHLİ HABER

Yunan harfli Türkçe Angeliaforos süreli yayınının 2 Ocak 1890 tarihli yayının haberler bölümü "Influenca" başlıklı haberle başlamaktadır. Yazıda 1889-1890 tarihleri arasında dünyaya yayılan Rus ya da Asya gribi olarak adlandırılan hastalıktan bahsedilmektedir. Avrupa gazetelerindeki en önemli konunun "Influenca" olduğu, ölümlere sebep olmasından, okulların kapatılması, doktorların bile bu hastalığa yakalanıp vefat etmesinden bahsedilir. Tabutçuların iş yetiştirmekte zorlandıklarından, hastanelerin "Influenca" hastalığından dolduğuna, hastane bahçelerine çadırlar kurulduğundan, ticaretin hastalıktan olumsuz etkilenmesinden söz edilir ve eczacıların bu hastalıktan dolayı gelirlerinin arttığı eklenir. Hastalığa dair Paris dışındaki gelişmelere değinilir. Son paragrafta ise hastalığa yakalan meşhur isimlerden örnekler verildikten sonra doktorların arasındaki görüş ayrılıklarına ve haberciler arasındaki farklı değerlendirmelere yer verilir. Söz konusu Yunan harfli Türkçe metnin çeviriyazını aşağıda verilmiştir.

ΙΝΦΛΟΥΕΝΤΖΑ

Avrupa gazetalarınde sermaye-i bahs u mekal başlıca mesele İnfluenca(Ινφλουεντα) yayılmasıdır. Paris'ten, Berlin'den ve Viyana'dan varit olan haberler illet-i mezkurenin suret-i vehime kesp etmekte idiğini ve bir kaç kimselerin ölümüne sebep olduğunu bildirmektedirler. İnfluenca illetinden Paris kurbinme Saint Cyr (Σαίν Σίρ) mektebinde 3 vefeyat vuku bulduğundan, mektep-i mezkur Harbiye nazırı Μ. Φρεϊσινενίν emriyle kapanmıştır. Paris'in meşhur doktorlarından D. Damaşino (Δ. Δαμασίνο) dahi işbu illetten vefat etmiştir. Geçen hafta Paris'in vefeyat cetvelinde evvelki senenin aynı haftasınınkinden takriben 200 vefeyat fazla gösterilmiştir. Tabutçular işbu hastalıktan ölenlerin çokluğundan dolayı ifa-ı vazifede müşkülata ve ekserisi İnfluencaya tutulmuş olan tabipler dahi İnfluencanın yeniden kesb-i şiddet etmesinden naşi endişeye duçar olmuşlardır. Kezalık İnfluencaya tutulanların adeti gittikçe tezayüt etmektedir. Şehrin mevcut hastahaneleri hastaları istîaba kifayet etmediğinden, (h)avlu ve bahçelerde çadırlar kurulmuştur. Doktorların raportlarından anlaşıldığına göre, influencanın zuhur etmediği saiki hiçbir hane kalmamış ve illet-i mezkure Milad-ı İsa eortisi ticaretine ve ziyafetlerine sektedar olmuştur. Etmekçi ve kasaplar bile İnfluencanın müşterilerden nicelerinin iştihasını bozup kesatlık meydana getirmesinden dolayı teşekki etmektedirler. Yalınız eczacıların işi sıralı gitmektedir. Gazeta muhbirlerinden birinin beyanınca, bir eczacı dükkanında İnfluencaya müfittir deyu zann olunan eczadan günde seksen liralık kadar satılmaktadır.

Sair şehirlerden gelen haberler dahi Paris'ten gelenler gibidirler. İsveç payitahtı Stokholm'de 30000'i mütecaviz kimseler İnfluenca hastalığından muzdariptirler. Viyana'da hastahaneler hastalar ile dolmuş ve İnfluenca illeti ekseriyetle ak ciğer hastalığı ile sair vehim illetlere tehavvül etmekte bulunmuştur. Belgrat'da meşhur tabiplerinden biri İngiliz gazeta muhbirlerden birine ehalinin üçte biri İnfluenca hastalığına tutulmaları sebebinden gerek hükümetçe ve gerek ehalice umur u mesalih τεεχχουρατα duçar olmuş idiğini bildirmiştir. Anbers'te mektep talebesinin saiki nısfı hastalıktan dolayı mektebe gelmemekte bulmuşlar ve nice şehirlerde mektepler büs bütün kapanmıştır.

İnfluencaya tutulanlardan en meşhurları İsveç kraliçesi, Fransa reis-i cumhuru M. Karno(Μ. Καρνώ), Avusturya baş vekili Kont Taafe(Ταάφε) ile Prenses Stefenia'dırler. İlletin mahiyeti hususunda doktorlar müttefik değildirler. Paris doktorlarından D. Gotiaen'in(Γοτıενὶν) kavlince, İnfluenca Danken başka bir nevi olduğu halde, yine şehr-i mezkur doktorlarından D. Pruardez'in(Προυαρτεζὶν) iddiasınca, İnfluenca kızıllık alameti görülmediğinden, Gotiaen'in(Γοτıενὶν) kavli doğru değildir. Hindistan'da icra-ı tıbanette bulunmuş olan bir İngiliz doktor dahi anın Dang illetinin başka bir nevi olduğu kavlini redd etmektedir. Stendard'ın(Στενδαρδ) Paris muhbiri kendinin meşhudatınca açık havada işleyenler İnfluencadan pek hafif surette tutulmakta olduklarını iddia ettiği halde, mezkur gazetanın Berlin muhbiri ekseriye hariçte işleyenlerin İnfluencaya tutulduklarını beyan etmiştir.